Kadernota 2026

Dank u wel, dan ga ik het wederom proberen. Hamerstuk of bespreekstuk? Bespreekstuk, hamerstuk, zegt mevrouw Beeren. Bespreekstuk, zegt mevrouw Hilders, dan wordt het een bespreekstuk.

Dan gaan we naar de kadernota 2026. Ik kan me voorstellen dat de portefeuillehouder een introductie wil. Ik kijk even naar links.

Eigenlijk heel kort. We hebben natuurlijk een aantal keren met elkaar ook al stilgestaan bij de kadernota. We zitten in een hele onzekere tijd, aan de andere kant ook met steeds meer zicht op uitdagingen die het waterschap wacht. Dat heeft ons gebracht tot een nieuwe wijze om de kadernota tot stand te laten komen, ook juist in een interactie met onder andere het algemeen bestuur. We hebben een document voorgelegd waarmee wij denken ook echt een doorkijk te hebben naar de toekomst, maar door de vele onzekerheden daar nog niet meerjarig iets aan te kunnen plakken. De kadernota is niet een begroting, hè? Dat wil ik ook nog eens benadrukken. Het is de aanzet om tot een begroting te komen en u kunt ons daar ook nog allerlei opgaves in meegeven. Aan de andere kant, in continuïteit verbeteren, zitten ook allerlei scenario's toegelicht waarvan u iets kunt vinden. En die ruimte heeft u natuurlijk volop ook dadelijk in de besluitvorming om daarin ook met voorstellen te komen. Waarmee ik u wel mee wil geven: willen we het beheersbaar en betaalbaar houden, dan zullen we wel moeten kijken als iets dan meer gaat kosten, waar halen we dat dan ook vandaan? Dus hoe maken we dan daarin de juiste keuzes met elkaar? Dat vooraf. Dank u wel.

Dank u wel, dan open ik hierbij de eerste termijn. Wie wil daar gebruik van maken? Meneer Haagen, Laeven, Beckers, Bongers, Noteborn, Verheij-Péters, mevrouw Kaanen en mevrouw Hilders, dan begin ik op rechts, meneer Haagen.

Mevrouw de Voorzitter, zoals u begrepen hebt, maak ik mij nog steeds ernstig zorgen over waterkwaliteit, ecologie en over de KRW-doelen. En wanneer ik dan kijk naar de kadernota, dan verbaast het mij dat behalve het KRW-impulsprogramma waar nog een semi hoge variant bij gekozen is. Dat voor watersysteemprojecten en KRW-waterketenprojecten lage of semi lage varianten de voorkeur hebben gekregen, terwijl in het bestuursprogramma Balanceren met Lef. Toen het opgesteld werd, was er nog lef, staat we leveren een maximale inspanning om de voorgenomen maatregelen in de waterketen en het watersysteem uit te voeren. Maximale inspanning en dan hier lage variant en semi lage variant. En de portefeuille had het over de motie die aangenomen is over de waterkwaliteit, 2 oktober 2024. Inderdaad in 2024 was dat nog niet aan de orde de uitwerking daarvan, maar wel nu in 2025 en zeker in deze Kadernota 2026. En dan kun je eigenlijk niet anders dan als je consequent bent. En als je ook ervoor gaat om het KRW-impulsprogramma, maar ook de watersysteemprojecten en waterketenprojecten om die maximaal in te zetten, dan kun je niet anders dan hier niet een semi laag of lage variant te kiezen en daarom. DB nogmaals ernstig ter overweging om in deze kadernota een andere keuze te maken ten aanzien van KRW-watersysteemprojecten en KRW-waterketenprojecten en op te schuiven in ieder geval minstens naar de semi hoge variant. Tot zover mijn bijdrage.

Dank u wel, mevrouw laven.

Dank u wel. Betreft herstelproject Bosbeek. Dat was onze vraag nummertje 52. Het ging in de eerste instantie om de zes migratieknelpunten en daar kwamen we uit bij de Bosbeek. En ga ik gelijk door naar het antwoord. De portefeuille gaf dat de voornaamste reden tot belemmering van deze vismigratie het regelmatig droogvallen van de Bosbeek is. Even goed heb ik goed gekeken en zelf even opgezocht. Dat was er met name het middenstuk. Ook na natuurlijk beekherstel. Verder heb ik dan gelezen dat 9 à 10 jaar dat het bijna niet droog viel, dat middenstuk. Dus daarvoor opvolg ik mijn vraag: wat is de oorzaak van het droogvallen van dat gedeelte van de Bosbeek? Als ik het goed gelezen heb in het participatieplan herinrichting Bosbeek, zou dit gebied zijn waar normaal voornamelijk landbouwgebied is en er gezegd is, geschreven is dat het omgezet wordt naar natuur. De tweede vraag is, hoe is het proces van ecologische verbetering verlopen? Met name heb ik bijvoorbeeld naar de reactie gekeken van onder andere Paul Geurt over de middenloop. Dat is natuurlijk een rapport van een tweetal jaren geleden. Maar hoe dus mijn vraag is dan wel weer wat die ecologische verbetering is, of loopt een gedeelte via de provincie Limburg? Dank u wel.

Dank u wel meneer Teeuwen.

Excuus, voorzitter. Ik vroeg even welk vraagnummer dat was, die tweede?

Dat gaat over vraag 52 gaat.

Dat nee, maar die ecologische verbetering. Die ging ook over 52.

Ja, ja, dat gaat in principe hoort het bij 52 ja.

Dan ga ik naar de heer Bekkers.

Dank u wel, voorzitter. Collega Bongers heeft nog een aanvullende vraag naar aanleiding van de beantwoording. Zal je zo direct zelf even doen? Ik heb maar een hele korte bijdrage. Vanuit Waterbelang willen wij onze collega's meegeven, ook aan het DB, dat de nadruk en de bespreking van de kaarten wat ons betreft vooral zal moeten komen te liggen op efficiënt en effectief werken. En ook zullen we, voor lef gesproken, een afweging moeten maken in hoeverre we ons moeten blijven inspannen om niet-beïnvloedbare vervuiling van ons water te willen zuiveren. En tot slot kunnen we aangeven dat we eigenlijk een voorkeur hebben om nog een scenario toe te voegen. We hebben ons een keer scenario 3 plus gemaakt in een vorige bestuursvergadering en wij denken nu eigenlijk aan het scenario E min, want 16% vinden we eigenlijk toch aan de hoge kant en eigenlijk denken wij dat daar nog wel een paar procent vanaf kan. We overwegen hiertoe een motie op te stellen voor de komende AB-vergadering en als ambtsgenoten dezelfde mening zijn toegedaan, dan horen we dat graag. Dan kunnen we wellicht gezamenlijk hiertoe een voorstel opstellen. Dank u wel.

Meneer Bongers.

Dank u wel, voorzitter. We hadden technische vragen gesteld, zeg maar over de Kadernota 2026 en één vraag, vraag 48, dat gaat over de nieuwe organisatie. Op pagina 48 in de Kadernota, dat schrijft u zelf. Er wordt een hogere uitstroom verwacht van personeel door de samenvoeging. De vraag was, hoe kan dit? In de beantwoording geeft u aan, wij herkennen dit niet. Dat vind ik wel een vreemd antwoord. Als u dat zelf stelt in de Kadernota en ja, goed, in het tweede gedeelte van de vraag is, hoeveel mensen gaat het in deze qua verwachting en hoeveel mensen zijn al vertrokken als gevolg van de samenvoeging van zeg maar van WBL en W laatste 1,5 jaar en dat laatste gedeelte is helemaal niet beantwoord.

Dank u wel dan de heer Noteborn.

Ja, voorzitter, onze fractie is flink geschrokken van die tarieven van die belastingdruk. We hebben ooit, of we hebben in het begin van deze coalitieperiode, met elkaar een programma geschreven, dus in een kaderbrief geweest als ze een begroting 24 is toen heel veel ingeland en toen stond dat we dit jaar 1,9% hadden. En ik zie dat de DB nu 16% voorstelt, die zit er dik 14% bovenop. Dit is, ja, ik heb daar eigenlijk geen woorden voor. We hebben nu, ik zit nu ongeveer 6 jaar in dit algemeen bestuur en ieder jaar op rij krijg ik hetzelfde riedeltje en aan het begin wist ik, hè, we hebben ooit destijds niet geïnvesteerd. We hebben niet gereserveerd voor het kapitaalintensieve projecten waar we geld voor nodig hadden. En, wat is gebeurd? Toen hebben we gezegd, nou dan moeten we een bittere pil doorslikken. Nou en dat mag best een paar jaar duren en dat mag ook best even tijd kosten om dat op de rit te krijgen, maar dat had nu gewoon al zover moeten zijn. Ik vind het gewoon betreurenswaardig dat dat nog niet opgelost is, voorzitter, op het moment dat je een begroting opstelt. Ik bel hem even af, hè? Scenario A, dat zit al op 5,1%. Dat is dus al flink boven die 1,9 die we in 24 voorzagen. En daar heb ik begrip voor, want de CAO hebben met 2% geïndexeerd destijds in die begroting 24. Daar gingen we vanuit, nou goed, die CAO's zijn veel hoger uitgevallen, dan ga je richting 6%. Nou, dat kun je mij allemaal vertellen. Daar heb ik begrip voor. Maar goed, er komt eigenlijk scenario B. Dan komen ook nog allemaal andere ontwikkelingen erbij en dan zie ik bijvoorbeeld dat er een wagenpark voor 1, 1,5 miljoen in staat. En dan denk ik, wist u in 24 nog niet dat u op een gegeven moment uw wagenpark moest gaan vervangen? En daar gaat het volgens mij mis, want ik heb het gevoel alsof heel veel dingen die wij gewoon hadden moeten zien aankomen, dat op het moment dat onze afdeling financiën, dat onze dagelijkse bestuurder op financiën de afdelingen vraagt, van joh wat zie je de komende 5 jaren aankomen dat dat gewoon iets is wat gemeld had moeten worden? Of is dat compleet over het hoofd gezien of hoe, hoe gaat dat in zijn werk dat je van die 1,9 richting die 16% gaat? En mijn volgende spreker zei al van, hij ging overwegen misschien een motie in te dienen. Nou, wij komen in ieder geval met een motie, want wij, wij gaan niet akkoord met 16%. Dat was hem, voorzitter.

Dank u wel, dan ga ik naar mevrouw Verheij-Péters.

Dank u wel, voorzitter. Water Natuurlijk heeft nog een vraag over het waterbeheerprogramma 2028-2033 en dan met name over de blauwe visie, ook wel het blauwe kompas genoemd. Water Natuurlijk begrijpt dat de blauwe visie ons verhaal naar buiten is en dat het verhaal aan de basis ligt van de transformatieopgave natuurlijk systeemherstel. De vraag is: stel dat wordt besloten geen blauwe visie op te stellen, wat betekent dit dan voor de transformatieopgave natuurlijk watersysteemherstel?

Dankjewel. Dank u wel, mevrouw Kanner.

Ja, dankjewel voorzitter. Ik ben een beetje stil van wat de sprekers voor mij hebben gezegd over de tarieven, want wij zijn toch een fractie die vooral het willen hebben over de inhoud en over de taak waar wij voor staan. En als we de kadernota bekijken, dan zien we in ieder geval één kwestie waarvan we het gevoel hebben dat dat wat meer aandacht zou behoeven. Want op welke wijze vinden wij eigenlijk dat de ambitie van het bedrijfsleven gestimuleerd zou kunnen worden om meer te doen aan schone productieprocessen en dus ook het schoon water? Processen waardoor en waarbij minder vuillast bij onze zuivering aankomt of minder vuillast geloosd wordt. En, is het niet gerechtvaardigd om ons af te vragen op welke wijze we dit kunnen stimuleren. Moet er niet meer ruimte en ambitie vanuit ons als waterschap en als waterzuiveraar komen om dit te stimuleren en moeten we onze kennis en expertise niet breder inzetten in de keten waardoor we partijen mee kunnen nemen in die watertransitie naar schoon water. Moeten we niet veel meer een rol spelen als ketenpartner, expertisecentrum en aanjager en moeten we dit in de kadernota dan ook niet concreter benoemen, want het gaat toch over onze toekomst? Moeten we hier ook niet concreter middelen aan verbinden? En ik moet wel zeggen dat ik toch een heel klein beetje de fractie bedrijven mis in ons waterschap, want die waren er wellicht wat scherper op geweest. Want ik kom best nogal eens binnen en bij het bedrijfsleven en daar leven heel veel watervragen. En de ondernemers die ik spreek, die willen ook heel graag hun steentje bijdragen. Die beseffen ook wel dat het zo niet langer kan, maar ze zitten ook met heel veel vragen. En eigenlijk zoeken ze ook een sparringpartner. En deels zijn wij toch gewoon een bedrijf, een waterexpert? Als ik in de stukken kijk, dan zie ik dat we daar 115 miljoen aan uitgeven en willen we die rol niet wat meer vervullen, willen we niet meer de aanjager zijn van betere zuiveringen, ook om ons heen voor onszelf, maar ook om ons heen. En zou dat dan ook in de kadernota niet nadrukkelijker een rol en een plek moeten krijgen. Dankjewel.

Dank u wel voor uw vragen. Ik spiek even mevrouw Hilders.

Oké, ik dacht dat er nog iemand tussen zat, maar oké.

Toch stiekem. Hij zit er nog. Hij zat er al de hele tijd, maar ik heb uw vinger nog niet gezien, maar dan doe ik dat naar u mevrouw Hilders, gewoon dat is.

Prima, dank u wel, voorzitter. Ik heb nog een aanvullende vraag over de waterkwaliteit en hoe gaan we bij het waterschap, zeg maar, met de vergunningverlening inspelen op een betere waterkwaliteit? Oh, dan ben ik hem weer kwijt. En ik zie nog in de kadernota niets over de motie Watertoets die nog uitgevoerd moet worden en waar uw bestuur mee bezig is. En ja, ik refereer ook nog even aan het rapport STOER waarin afspraken zijn gemaakt over minimale normen voor regionale wateroverlast. Dat is dus één staat tot 100, wat neerkomt op een regenbui van 70 millimeter in een uur. Daar zou eigenlijk ook iets over in moeten staan. En verder heb ik vragen gekregen vanuit mijn achterban wanneer er een crisisoefening zou gaan plaatsvinden, want die is uitgesteld. En nou, wanneer komt die? Wanneer gaan we nou met de bewoners oefenen? En ja, vismigratie, daar hoor ik van mensen die een watermolen hebben, watermolenaars, hoor ik toch wel heel veel verhalen en klachten over het waterschap dat wij niet constructief meedenken en dat zou ik ook wel graag belegd willen zien. Volgend jaar, dank u wel.

Dank u wel voor uw vraag, meneer Lekker.

Ja, dank u wel, voorzitter. Ook wij als BBB+ fractie zijn onaangenaam verrast. Niet alleen verrast, want u heeft ons wel goed meegenomen in het traject van de kadernota. Maar de slotsom van de conclusies en de samenvoegingen van de scenario's daar zijn we natuurlijk ook wel van geschrokken. Welke belastingvolume dit met zich meebrengt, overigens ook dank voor het beantwoorden van de technische vragen, dat was ons verder duidelijk. We hebben wel nog een aantal opmerkingen die we jullie in overweging willen meegeven naar een betere kadernota. Allereerst heb ik het over bijlage twee waar tussen wel goed aangegeven is welke scenario's, welke keuzemogelijkheden we hebben in die kadernota, dus dat was wel praktisch en fijn om te lezen op die manier, dus daarvoor ook onze complimenten. Maar op pagina 11, als het gaat over de beveiligde toegang, dan zouden wij toch een lagere variant nastreven in plaats van de door u gekozen semi-hoge variant. Ten aanzien van sterkere hekken van BBB+, een bedrag van 8 miljoen voor hekken is een veel te hoog bedrag dat ook niet sober en doelmatig is. Wat zijn de alternatieve maatregelen en de kosten daarbij als de hekken niet verstevigd worden en welk risico denkt u hiermee buiten de deur te houden? Een aanval op de systemen lijkt ons veel efficiënter dan door een hek te rijden of iets dergelijks. We hebben dan ook de voorkeur voor de semi-lage variant. Argument één is lagere investering. Twee, risico lijkt ons te overzien. Er zijn grote risico's die meer prioriteit kunnen krijgen. Op pagina 13 en 14 van die bijlage twee gaat het over het waterbeheerprogramma. Daar zouden wij ook voor de lage variant kiezen in plaats van de semi-lage variant. Daar hebben we de vorige argumenten voor. Deze variant is zonder het blauwe kompas, net ook al genoemd. Het blauwe kompas is geen verplichting en geeft minder duidelijke externe positionering. Maar het is ook geen noodzaak. Daardoor lagere kosten en zeker niet minder belangrijk, minder benodigde interne capaciteit. Die staat volgens ons al onder druk. Met andere woorden, de capaciteit is onvoldoende om meer te doen dan strikt noodzakelijk. Dan over het Kaderrichtlijn Water impulsprogramma. De bronanalyse die daar voor ons superbelangrijk is, moet maximaal opgepakt worden. Kijken waar de vervuiling vandaan komt en kijken wat wij in Limburg toevoegen en wie toevoegt. Daar maximaal op inzetten en de bronanalyse is heel belangrijk om de vervuiler op te sporen en kijken waar de vervuiling vandaan komt. Ik denk dat we dan al een heel stuk in onze toevoeging van de Kaderrichtlijn Water opgelost hebben. De grondverwerving is voor ons ook telkens wel een heikel punt. Projecten worden vertraagd door de grondverwerving, zowel in de Water in Balans, maar ook in de Kaderrichtlijn Water. Het grondaanbod is heel laag en de vraag is heel hoog. Ik denk dat we een andere vorm van grondverwerving moeten overwegen om onze doelen te halen. Wij zien daar kansen voor en we willen daar ook wel eens een keer met u over in gesprek. We hebben al eerder genoemd de afkoppeling van hemelwater in het rioolstelsel, dat leidt tot minder overstorten, zal ons absoluut helpen in het halen van de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water. Dan op pagina 36, de asset base watersysteem, daar kiezen we wel voor de semi-hoge variant, in plaats van de lage variant. BBB+ die grachten semi-hoge variant, we hechten grote waarde aan het op orde houden van de profielen, het bijbehorende afvoer en tegengaan van verzanding. Dat hoort ook bij kerntaken van Waterschap Limburg. Met andere woorden, daarvoor staan wij, Water Limburg, ook opgesteld. Wettelijke taak, maar in het achterhoofd de problemen van de afgelopen jaren en de meer dan 2500 klachten. Kunnen wij niet aan de belastingbetaler uitleggen dat er een lage of midden variant wordt gekozen bij het asset base watersysteem. Exoten bestrijden is daarbij ook heel erg belangrijk, zowel vanwege de afvoer, geen dichtgroei alsook vanwege de biodiversiteit. Al overzien wij kostenstijgingen, vooral voor ecologische maatregelen. Heel veel ecologische maatregelen, ook de gedragscode. Ik heb hem proberen door te nemen, zoals wij hem een paar weken geleden gehad hebben. Daarin schrok ik van. Hoe kunnen wij nog onderhoud plegen aan ons systeem? Wanneer zijn er nog mogelijkheden, wanneer kunnen wij onze medewerkers nog wel op pad sturen om onderhoud te doen aan ons systeem? Al deze extra kosten is wel heel belangrijk dat die ook op de goede plekken landen in ons toedelingsverordening. We kunnen niet als bijvoorbeeld omgebouwd al deze kostenstijgingen met ons meedragen. De buitengewone kostenstijging voor bijvoorbeeld de categorie omgebouwd wordt buitenproportioneel. Dus afsluitend. Wij gaan mede een motie zowel van Waterbelang Limburg als LV50 absoluut indienen en zeker ondersteunen, want die belastingheffing, belastingvolume is buiten proportioneel wat ons betreft. Dank u voor de aandacht.

Dank u wel. Ik kijk even naar links en naar rechts. Hebben jullie tijd nodig om je voor te bereiden of kan ik iedereen het woord geven? Ja, dus ik hoor de portefeuillehouder die zegt: ik wil heel even schorsen, dan schors ik voor 10 minuten en dat is dus om 7 uur weer hier. We starten weer de vergadering. Mag ik vragen dat iedereen weer plaatsneemt? Ik geef als eerste het woord aan de heer Breugelmans.

Ja, voorzitter, dank u wel. Boeiend en ook interessant om te zien wat de inbreng van alle fracties is en eigenlijk ook wel weer heel herkenbaar. Ook herkenbaar in de zin dat wij in het dagelijks bestuur eigenlijk op exact dezelfde manier met elkaar over deze kadernota spreken en hebben gesproken en uiteindelijk ook tot dit voorstel zijn gekomen. Ook daaronder hebben wij dan nog een DT-advies gehad en we hebben een DB-advies daarvan gemaakt in de richting van het algemeen bestuur. En we hebben ook in de discussies die we samen met u hebben gehad in aanloop naar de beeldvormende bijeenkomsten, twee keer en in de oordeelsvormende bijeenkomst, hebben we ook eigenlijk al met elkaar heel erg gezien welke dilemma's eigenlijk in deze kadernota zitten, waarbij ik ook heel nadrukkelijk wil stellen dat de manier waarop we deze kadernota opgesteld hebben, dit een kadernota is die eigenlijk met name stilstaat bij onderwerpen die een plus zijn op de huidige begroting en de meerjarige doorkijk die in de begroting 2025 zat. Kom ik al even bij meneer Noteborn. In die begroting zat in de meerjarige doorkijk al een stijging autonoom van 5.1%. Dat is het A-scenario. Dat is wat uit de meerjarige begroting van 2025 komt en daarin zat dus ook al een aantal zaken meegenomen die we met elkaar op dat moment meerjarig ook konden voorzien. Konden wij maar in een glazen bol kijken en alle toekomstige ontwikkelingen al voorspellen, dan maakte dat zo'n kadernota maken een stuk gemakkelijker, een stuk comfortabeler. Niet alleen voor ons, maar ook voor u. Ja, en voor de organisatie, maar helaas is dat niet zo. We hebben daarnaast nog te maken met het feit dat we een aantal zaken die voortkomen uit de samenvoeging van BBL en WL dat we een heleboel hebben kunnen voorzien, maar dat we in de praktijk ook tegen zaken aanlopen waarin we nu nog consequenties zien die we door moeten vertalen in of de begroting 2027 of zelfs in de toekomst nog meerjarig mee moeten nemen in die begroting. En die effecten die proberen we eigenlijk nu ook zo goed en zo kwaad als het kan al te duiden. En die hebben we meegenomen. Dus deze kadernota en de onderwerpen die in deze kadernota staan, die vormen eigenlijk op de huidige begroting en de huidige activiteiten die al gepland staan voor 2025 en verder vormen die eigenlijk een plus. En we hebben met elkaar gekeken van welke afwegingen leggen we dan ten grondslag aan die plussen om met elkaar op te pakken in de inbreng van de verschillende partijen.

Ik zie een interruptie, gaat uw gang, meneer.

Ja, dank u wel, voorzitter. Ik kan de portefeuillehouder eigenlijk vrij ver volgen en ik begrijp dat het zeker moeilijk is. Ik snap ook dat die samenvoeging plaatsvindt, etcetera. Maar zou ik misschien toch kunnen toezeggen dat op het moment dat we straks de daadwerkelijke begroting hebben, dat u nog een keer die organisatie ingaat? Vraagt of er dan dingen aan zitten te komen die wij misschien nog niet meegenomen hebben, om al is het maar nog eens een keer extra te kijken. En is het mogelijk dat we misschien bepaalde dingen anders, maar wat meer gaan begroten? Dat je bijvoorbeeld zegt van de CAO, die wij volgens mij nu voor twee of drie procent hebben staan, misschien moeten we die in de toekomst wel vast voor drie of vier procent schrijven. Ik weet niet of dat mag of dat letterlijk in Almere voor is. Misschien mag je ervoor afwijken, maar het zou in ieder geval voor ons prettiger zijn om die verrassing niet steeds te hebben. En ik heb het gevoel, als we nou dan maar misschien wat meer worst case scenario inschatten, en ik weet dat het betekent dat de belastingvolume het eerste jaar best wel veel meer moet stijgen dan dat je dat niet doet en dan van het beste uitgaat. Maar dan wordt die begroting misschien wel weer wat stabieler. En dan wordt die doorkijk ook weer wat stabieler, dus misschien daar meedenkend met u of u daarop kunt reflecteren en of u daar misschien een toezegging op wil doen om daar naar te kijken of dat mogelijk is.

Dank u wel voor de vraag, meneer Bruggeman.

Ik wil daar zo in het slotje van mijn betoog nog even bij stilstaan als u het goed vindt. U merkt al aan mij dat ik daar positief naar kijk. Ik was aan het vertellen dat we hier een verhaal hebben liggen, waarbij we met elkaar zeggen dat we dit nog opplussen op de meerjarige doorkijk vanuit de begroting 2025, dat dat voor ons allemaal helder is. En ik hoor hier ook, hè, ik hoor hier aan de ene kant zeggen van ja, het beschikken ervan en het mag een onsje minder en ik hoor nog stelliger van, het moet minder. Ik vraag u eigenlijk nu in deze kadernota, en wij vragen u dat, en ik denk dat u zichzelf dat ook zou moeten vragen, maar misschien wel met een opdracht in de richting van ons en de organisatie om in de aanloop naar de begroting daar heel nauwkeurig en zorgvuldig mee om te gaan. De ruimte bij de uitdagingen die in de toekomst liggen om ons de tijd te gunnen om in die nauwkeurigheid nog de voordelen te zoeken. Want bij het ter perse gaan van deze kadernota zijn er zoveel onduidelijkheden en zoveel onzekerheden dat wij ook aangegeven hebben in de besprekingen bij de kadernota dat we zaken nog nauwkeuriger willen onderzoeken. We hebben een aantal stelposten, bijvoorbeeld bij de autonome ontwikkelingen zitten waarvan we heel nadrukkelijk hebben gezegd. Die zijn misschien al worst case een stuk begroot, daar willen we nog nadrukkelijker naar kijken. Daar willen we zorgvuldiger naar kijken. Daar willen we de ruimte die daar zit ook echt goed onderbouwd neer kunnen leggen, dadelijk in de begroting, dus daar willen we al heel nadrukkelijk naar ruimte zoeken. We hebben in de continuïteit verbeteren, hebben we met elkaar allerlei knoppen en ik hoor hier ook sommige mensen al heel nadrukkelijk zeggen, van ja, dat zouden we lager. Dat zouden we hoger in ambitieniveau willen hebben. Maar alles wat u daar zegt is wel ook nog steeds een plus op die 5,1% op dat A-scenario, dus dat moet u zich wel bewust zijn, dus los van wat u. En, u hebt alle gelegenheid om aan die knoppen nog te draaien en daar met voorstellen te komen. Dat zou u overigens kunnen doen met moties en amendementen in de AB Vergadering, hè? En wellicht dat u dat ook vooraf met elkaar dan nog probeert af te stemmen om te kijken of daar draagvlak voor is, maar dat u met elkaar ook daarin dan het gesprek aangaat. Maar vinden we dan de ruimte als u het dan een onsje minder wilt? Waar vinden we dan de ruimte om ook een bijdrage van u uit te leveren aan dat onsje minder? Want dat kan ons ook weer helpen om dan die e-min of misschien die stelliger na aanname van het, moet echt significant minder dat we die dan ook met elkaar kunnen realiseren in dat zorgvuldig proces naar de begroting toe. Ik heb zojuist bij de behandeling van andere stukken ook al aangegeven dat we heel nadrukkelijk naar die begroting 2025 willen kijken met betrekking tot posten die een aantal jaren onaangeroerd zijn gebleven. En moeten die wel of niet nog in een toekomstige begroting een plek krijgen? Dat proces willen we nadat we met elkaar die kadernota hebben besproken en geviatteerd, willen we ook zo snel mogelijk in gang zetten. Want we hebben maar een hele korte tijd in de aanloop naar die begroting. Ik zei al één september moet ons investeringsprogramma er eigenlijk liggen en moet voor een groot deel die begroting ook wel rond zijn. Willen we die in de cyclus goed mee kunnen nemen? Dus we hebben daar twee, 2,5 maand voor om dat handen en voeten te geven en. Daar ligt dus een grote urgentie en u doet ons daar een heel groot plezier mee. Als u ons die ruimte daar ook voor geeft. Om in dat korte tijdsbestek u nog mee te nemen in dat verhaal? En dat zal ook in de aanloop naar de begroting zullen we u heel nadrukkelijk als AB en dat hebben we in de Commissie BNV ook afgesproken. Onlangs zullen we u daar heel nadrukkelijk in mee willen nemen. Het is dus een. Het is dus een uitnodiging om met elkaar ook heel kritisch te zijn als u wilt draaien aan een knop dat u met elkaar bewust bent, dat dat het nog altijd om een plus gaat ten opzichte van dat A-scenario van 5.1 en dat u ook bewust bent dat als u daar dus aan wil draaien. En als u toch. Op een ander percentage van het belastingvolume uit wil komen straks naar de begroting toe dat het ook heel welgevallig zou zijn voor ons dat u ons meegeeft waar u dan ruimte ziet om het een onsje minder te doen. Dus neemt u dat ook graag mee in de voorstellen die u dat meeneemt naar de AB Vergadering, want dan helpen we elkaar daar ook heel nadrukkelijk. Dan wil ik toch ook nog wijzen op het feit dat we helemaal achteraan in de kadernota op bladzijde 13? Hebben we met elkaar, spreken we nog over financiële knoppen waar we aan kunnen draaien. Dat zijn niet financiële knoppen waar we nu aan draaien, maar dat zijn zaken die we dadelijk bij de behandeling van de begroting nog aan mogelijkheden hebben om met elkaar heel kritisch te kijken naar hoe laten we nu een aantal zaken in dat uiteindelijk te kiezen belastingvolume landen en. Daar staan onder andere ook die ombuiging en stelposten genoemd, hè? Waar ik het net over had, maar er staat ook in. We kunnen kijken, hoe kunnen we prioriterend plannen? Ook een relatie tot. De geconstateerde onderuitputtingen van de afgelopen jaren ten aanzien van uitdagingen. Maar ook hoe zetten we onze reserves, onze egalisatiereserves mogelijk in, hè? Want die zijn er juist ook op gericht om om om. Of om incidentele pieken in ons belastingvolume minder hard te laten landen in de tarieven voor onze verschillende categorieën. Nou goed en daar staat ook nog een keer dat we die doorlichting van middelen willen doen en dan wil ik er ook wel bij vertellen dat wij niet alleen de begroting 2025 eigenlijk echt effectief willen doorlichten, maar dat we eigenlijk ook het voornemen hebben om op korte termijn al te starten met een onderzoek naar efficiency en effectiviteit. Hè, we zitten weliswaar nog in die samenvoeging, maar we willen wel ook op korte termijn al starten met. Hulp van derden om te gaan kijken, hoe kunnen we ook in die samenvoeging de volgende stap al gaan zetten? Dus waarin we efficiency en effectiviteit gaan bewerkstelligen? En dat zal niet in september al misschien afgerond zijn, maar mogelijk dat we daar wel tegen de tijd dat we de begrotingsbehandeling hebben al misschien eerste resultaten van zouden kunnen presenteren. En met u kunnen delen dus heel nadrukkelijk geef ik u aan. Wij herkennen ons in de dilemma's die u heeft. Wij horen de emen en misschien nog wel stelliger het. Het moet niet hoger zijn dan aan de andere kant uw wens ook om in scenario's nog iets te willen. Maar bent u bewust van dat het een plus is en dat u dan ook nadenkt over als we dan naar een scenario willen, waar halen we dat dan vandaan? Waar vinden we dat dan in de meer opgave die hier beschreven staan die wij vinden passen overigens, hè, als DB? Bij de uitdagingen die er in de komende periode. Op ons afkomen, hè? Dus heel nadrukkelijk denk daaraan en ben je bewust van het feit dat we die financiële knoppen ook nadrukkelijk willen inzetten dat het aantal onderdelen van die knoppen al opgepakt gaan worden ook mogelijk. Al in de aanloop naar de begroting met u gedeeld gaan worden en dus in de begroting ook gaan landen en ons misschien gaan helpen bij die emen, hè? Maar dat we daarnaast ook nog. Andere slagen maken en dat we tijdens de begrotingsbehandeling ook nog een mogelijkheden om te kijken hoe onze reserves inzetten, dus we hebben. We hebben een weg met elkaar te gaan. En die vraagt om vertrouwen, maar die vraagt ook om de ruimte die we vragen die in deze kadernota zit. Dat is de oproep die ik aan u wil doen als reactie ook op het mooie gesprek wat we net met elkaar hebben gehad en waarin ik herkende wat wij als DB ook hebben doorgemaakt. Dankjewel daarvoor.

Dank u wel voor dit antwoord, dan kijk ik naar mijn linker- en mijn rechterkant voor beantwoording van een aantal inhoudelijke vragen. En ik geef meneer Jansen als eerste het woord.

Voorzitter bij Interruptie.

Meneer Berger.

Ik wil een gunst vragen, mag ik mij afmelden?

U weet toch?

Gaat uw gang.

Nog even hier. Ik wil op hoofdlijnen op een paar dingen die. En nu, nu ben ik weer aan het woord. Meneer Driessen, ik zie u tegen, u krijgt de schuld.

Meneer Jansen.

Ja.

Ja, dat kan ik ook. Laat ik beginnen met even het verhaal vismigratie. Er worden een aantal van u wat over gesproken en vismigratie. Er speelt op een aantal plekken een aantal lastige problemen met vismigratie, terwijl wij nogal wat doelen in ons WP hebben staan en ook als KRW-opgave. Maar als er in een watergang in bepaalde periodes geen water staat en dat speelt bijvoorbeeld bij de Middelhoop van de Bosbeek, die valt hoogfrequent droog met een beetje minder nat weer, dan heeft het realiseren van allerlei vismigratievoorzieningen geen zin, want een vis kan niet zwemmen op het droge. Tenminste, dat heb ik altijd begrepen. Op andere plekken hebben we last van exoten die mee kunnen gaan migreren als we daar vismigratiemaatregelen nemen. En op sommige plekken blijkt dat er geen meerbare soorten voorkomen, dus dan heeft het ook niet zoveel zin. Dan hebben we het alleen over vissen die in de beek verblijven en ik heb u recent met thema plus de vismigratie onder de stuw in de Oosterse Beek laten zien. Dus we hebben eigenlijk wel degelijk aan de oplossingen, maar soms blijkt het opschrijven van we hebben hier een vismigratieprobleem 15 jaar geleden nu in de praktijk gewoon niet een realiseerbare oplossing op te leveren, omdat het niet zinnig is, niet nuttig of niet haalbaar. Maar het gaat over de opmerking van mevrouw Hilders over het samenwerken met molenaars, mevrouw Hilders. Het uitgangspunt van deze bestuurder is dat wij proberen samen tot een oplossing te komen, nooit tegen. Dus ik herken uw opmerking niet wat dat betreft. We proberen juist te kijken van wat wil de molenaar, wat willen wij en wat is haalbaar? En daar, soms liggen er op hetzelfde niet op hetzelfde niveau doelen. Het zou best kunnen zijn dat ons doel een wettelijke opgave is waar we niet omheen kunnen en zullen soms moeten kijken hoe we dan elkaar toch kunnen vinden. Als het gaat over de KRW en dan trek ik hem even breed. Niet alleen over de KRW-impuls, maar ook over watersystemen waterketen. KRW-waterketen is eigenlijk de meest eenvoudige. Een herijking van het investeringsprogramma voor de komende jaren heeft ertoe geleid dat we daarin niet kiezen voor de hoogste variant. En waarom niet? Omdat in de hoogste variant zitten een aantal opgaven waarvan we niet op dit moment kunnen onderbouwen dat het verstandig is om een hele grote investering te doen, omdat we nog niet weten wat de richtlijn stedelijk afvalwater voor de zuivering precies gaat betekenen. En het zou dus kunnen zijn dat we dan praten over een grote desinvestering. En dat was de afweging om niet voor die variant te kiezen, dus we hebben nu geherprioriteerd. De dingen die wel kunnen gaan we als eerste doen waarvan we wel zeker weten dat het ook de beoogde bijdrage aan de KRW-opgave gaat leveren. En de andere zaken, die hebben we wat verder naar achter geschoven en daardoor krijg je een ander soort investeringscurve en dat leidt tot een andere tariefstijging. Als het gaat over de watersysteemprojecten met betrekking tot de KRW, ligt het wat complexer. Het ligt in het verlengde van de discussie die we straks hadden over de jaarrekening. Op een aantal plekken kunnen we geen grond verwerven. Intern hebben we een capaciteitsprobleem met specialisten. Dan gaat het over ecologen, hydrologen, dat krijgen we niet opgelost in de markt op dit moment. En dat betekent dat we moeten kijken dat we de capaciteit van onze organisatie, en let op ook van de inhuur natuurlijk, dat die bepaalt wat we op dit moment aan projecten aankunnen. En dat betekent ook dat we een aantal van de lastige projecten waar ook bijvoorbeeld fysieke beperkingen zijn, zoals die grondverwerving die ik net noemde, dat die doorschuiven en besluiten daarover moeten nog genomen worden. Dat voorstel is onderweg naar het DB, de uitwerkingen althans, van die hoofdlijn is onderweg naar DB en dan zullen we daarover besluiten. En de echte besluitvorming zal dan vertaald worden in de begroting. KRW-impuls ja, als we daarvoor de hoogste. Ook daar is het kiezen voor de hoogste variant en laat ik wel zeggen, ik heb dat ook gedeeld met mijn collega's in DB. Dit doet mij echt pijn als portefeuillehouder. Ik, ik was toen ze daar voor het eerste keer over spraken, was ik er niet bij. Toen zat ik in het verre buitenland. En toen heb ik daarna een aantal gesprekken moeten voeren om voor mij helder te krijgen waarom wij daar niet voor de hoogste variant kiezen, meneer Lacroix. En ik heb me. Uiteindelijk hebben we het in het bestuurlijke gesprek geconstateerd. Dat kiezen voor de hoogste variant bij de KRW-impuls op dit moment niet realistisch is. Onze organisatie kan die opgaven, zoals die daar staat beschreven, niet tijdig handen en voeten geven. Dus we doen het met een stapje minder, maar wel haalbaar. Is dat volgens u meneer Lacroix? U zei, u bent niet consequent. Nee, misschien wel niet, maar we zijn wel realistisch op dat punt. Wij stellen u nu voor wat volgens ons wel haalbaar is en dat is ook echt op de grens dat we zeggen van dit. Dit vraagt nog veel inspanning van de organisatie, maar we gaan er wel voor om dit te doen. En dat zit niet zozeer in. Dat, dat zit voor een deel ook. Laten we bijvoorbeeld maar zeggen in het toezicht en handhaving en vergunningen. En die dingen die daar allemaal onder zitten. Die opgepakt moeten worden om die bijdrage te leveren aan het realiseren van de KRW-impuls. Dus overigens geen uniek beeld voor Limburg. En dan heb ik ook een haakje voor meneer Lacroix, want u had het over bronanalyse en dat zit daar bijvoorbeeld ook in om nog verdergaande informatie op tafel te krijgen. Van waar moeten wij de komende jaren echt op gaan sturen om te zorgen dat we die KRW-opgaven niet in 27? We laten we realistisch zijn, dat is al echt dichtbij, maar dat we in ieder geval met die informatie wel de goede koers voor de jaren die komen kunnen uitzetten. We hebben al een hoop informatie als het gaat over. Over nutriënten, over gewasbeschermingsmiddelen, overige medicijnresten, maar we hebben nog meer informatie nodig en dat zit ook in die KRW-impuls nu meegenomen. Ik denk dat dat het belangrijkste is, voorzitter.

Over, ik denk dat u volledig bent geweest.

Nee nee ja nee.

Dank u wel, dan kijk ik naar de heer Wolfhagen.

Wat ik ook nog vragen.

Ja, ik vond het heerlijk gewaar, ook over grondbeleid.

Ja, het is natuurlijk een keer terug dat hele grondbeleid. Maar het is gewoon op dit moment super moeilijk om grond te verwerven. Agrarische ondernemers die willen niet verkopen of die moeten compensatiegronden hebben. En dat is ook een hele moeilijke. We hebben verschillende keren ingeschreven op vrij grote percelen om te kijken of we die kunnen verwerven. We hebben ingeschreven aan een prijs die royaal boven het gemiddelde lag. En toch hebben ze ons hier gewoon niet gegund, waren toch weer partijen die wat een prijzen betalen. Ja, wat wij als waterschap zijnde ja niet willen betalen, want dan werken we ook weer marktverstorend. Maar we blijven ons erin zetten. En ik hoop dat wij, en ik heb er vandaag dan met één van de directeuren over gehad, dat we eens gaan kijken of we dat op een andere manier kunnen organiseren zodat we op een makkelijkere manier gronden kunnen verwerven waar wij in de toekomst in kunnen zetten voor onze projecten. En als we dat, als ik er tegenaan kijk, niet doen, wordt het met de dag moeilijker. Het gaat dan toch over vertrouwen. Ondernemers die willen op dit moment, gelet op de reële stikstofreductie die er moet komen, de natuur die gerealiseerd moet worden. Dan zeggen wij, verkopen echt, nou dan zul je op een andere manier moeten gaan organiseren. En laat het maar aan deze portefeuillehouder, maar ook aan het DBO, om te kijken hoe komen wij tot een andere manier dat we wel voortvarend aan de slag kunnen nu en in de toekomst.

Dank u wel, dan kijk ik naar rechts, naar de heer Achten.

Dank u wel, voorzitter. Zowel mevrouw Vrijeters als de heer Lacroix hadden een vraag met betrekking tot het waterbeheerprogramma en met name kan dat ook zonder blauwe visie of blauw kompas. Ja, gaat het allemaal goed aan die kant? Oké, ja, dat kan, maar adviseerde dit ben je dat? Nee. Een blauw kompas of de blauwe visie zegt, dat gaat eigenlijk over de richting en de visie waar we als waterschap naartoe willen. Dat vertalen we dan straks in het waterbeheerprogramma over. Wat gaan we daar dan voor doen? En in de PNC-cyclus, dus de begroting, kadernota et cetera, vertalen jullie dat in, wat gaan we dat? Nee, hoe gaan we dat dan doen? En als we, zoals de heer Beckers aangaf, willen kijken, hoe kun je nog efficiënt en effectief de effectiviteit verbeteren? Nou, als je efficiëntie en effectiviteit van ons werk tegen maatschappelijk acceptabele kosten wil doen, is, indien belangrijk, is een duidelijke richting wat u verwacht van dit waterschap. Dat betekent ook om goede keuzes te moeten maken dat je dat niet sectoraal doet, dus bijvoorbeeld alleen kijkend naar het watersysteem omdat je uiteindelijk doet in de alle opgaves die het waterschap bestaat. En hoe doen we dat dan zo efficiënt en effectief mogelijk? Dus kan het ja, adviseren we het, en als u mij vraagt, u wilt graag voorkomen u hè voorkomen dat we teleurgesteld raken over wat dan het waterbeheerprogramma als we het niet zouden doen uit zou komen, raden wij het straks af. Hou die blauwe visie en kompas erin zodat we samen met elkaar de richting kunnen bepalen. Dat kunnen vertalen in het waterbeheerprogramma en dat we dat duidelijk zijn. Onze omgeving wat men van ons kan verwachten en waar we voor staan tot zover.

Dank u wel voor het beantwoorden, mevrouw Van Wersch.

Ja, nog even. Voorzitter, in de richting van mevrouw Hilders, wat betreft de vragen met betrekking tot de watertoets. Op dit moment ligt die in procedure met een gedeelte van de antwoorden en van zodra die bij mij terechtkomen, zullen die verder een gang gaan vinden, ook richting DB en AB. En de vragen stellen uiteraard.

Dank u wel. Dan resten voor mij nog de vraag van de heer Bongers over uitstroom personeel. In de nieuwe organisatie heeft iedereen inderdaad allemaal een plek gekregen, maar wat je meestal opmerkt is dat mensen in een nieuwe organisatie zeggen: deze plek, deze periode maakt dat ik me moet herbezinnen, en dat geeft altijd uitstroom. Dat vinden wij een zeer natuurlijk proces, dus dat is bedoeld met deze vraag. Dus we herkennen het nu nog niet, maar we verwachten op termijn keuzes van mensen die zeggen: nou, mooie tijd gehad hier. Maak een weging en ik zoek een nieuwe baan elders of niet? En dan zijn ze ook zeer van harte welkom bij ons op een nieuwe plek in de organisatie. Ik geef u de gelegenheid voor een tweede termijn. Ik kijk heel even of er behoefte is aan een kleine pauze. Nee, gaan we door, dan is dit de tweede termijn die ik nu open. Gaat uw gang. Mevrouw Laeven. Mevrouw Hilders, meneer Bongers, meneer Lacroix. Mevrouw Kaanen, zou ik nou eens stout doen en gewoon met meneer Lacroix beginnen? Gaat uw gang.

Dankjewel, voorzitter. Voor de tweede termijn wil ik eerst wel even reageren op het antwoord van meneer Achten. In het achterhoofd, de opmerking van de heer Breugelmans dat we, als we aan de knoppen willen draaien, dat we ook kijken waar we dan de knoppen wat terug kunnen zetten. Dat is eigenlijk uw variant of uw opdracht, uw stelling van: nou, als we hier wat pakken, dan moeten we het ook anders ergens wat geven. We vinden het noodzakelijk dat bij de asset BS watersysteem de semi-hoge variant gekozen zou moeten worden wat ons betreft, want daar heb ik de argumenten voor aangedragen. We hebben ons watersysteem wat dat betreft niet op orde. De klachten heb ik genoemd: gewasschade, exoten en dergelijke die te veel de waterafvoercapaciteit beperken. Dus we hebben de basis daar niet op orde. En als we dan even teruggaan naar de knoppen waar wij wat willen teruggeven aan het DB-bestuur, dan valt ook het waterbeheerprogramma onder. Omdat die blauwe kompas op zich geen verplichting is. We kunnen natuurlijk wel rekening mee houden, maar op zich geen verplichting. Maar nog sterker, in die semi-lage variant of de lage variant, dan gaat het over interne capaciteit van 4000 uur. Ik bedoel maar, daar gaat het ons om om echt kosten te besparen en bij de beveiliging hebben we ook aangegeven dat we daar ook een tandje terug kunnen om het watersysteem beter op orde te krijgen. Dan toch nog even een opmerking aan de heer Roelofs. Grond verwerven is een vooruitziende langetermijnvisie hebben. Kijk, als u projecten wilt opstarten, dan heeft u altijd grond nodig. Van de ene kant hoeft die grond niet precies in het project te liggen. Koop vooraf ruilgrond, want u geeft net zelf aan van de agrarisch willen ruilgrond en liever meer dan één op één. Dat snap ik ook nog en gelijk hebben ze, maar koop buiten die projectplangrond. Daar is natuurlijk altijd of vaak grond te koop, die wel aan een aanvaardbare prijs te koop is. Daarnaast hebben wij in ons bestuursprogramma aangegeven: probeer met de provincie samen te werken. De provincie verpacht in iedere regio op dit moment nog grond voor 6 jaar en langer. Ik bedoel maar, ga met de provincie in overleg, gebruik die grond als ruilgrond in het project, dus ruilgrond buiten het project in de projectfase. Allemaal ideeën die volgens mij te weinig uitgenut worden en grond kopen, dat is op zich best wel een specifiek vak. En gezien de resultaten concludeer ik dat we dit in huis nog niet echt goed in de vingers hebben. Vandaar dat we misschien wel eens moeten kijken of we een ander systeem moeten pakken en makelaars misschien de opdracht geven. Kijk voor.

Grond, u maakte een kritische noot bij medewerkers. Ik hoop dat u zich realiseert en mijn vraag is om die woorden even terug te nemen. Bent u dat van voornemens?

Ja.

Jochem de groen ja.

Over.

Ja, ik snap over die grond aan het kopen, maar op zich is het niet zo'n heel kritische opmerking.

Kijkt u?

Terug, ik neem het terug. Ik neem het terug dat ze het misschien niet in de vingers hebben, maar dat de resultaten niet aanspreken. Dat neem ik niet terug.

Volgens mij is het woordgebruik dat u zegt, ik neem het terug dat ik kritiek heb over de ambtelijke organisatie en dat het een specifiek vak is waar je heel veel kennis van moet hebben, hè? Dat is iets wat ik nodig vind. Dat is iets anders dan het over de medewerkers hebben. Gaat uw gang. Volgt u uw auto?

Ik ben nu wel met een afrondpot af.

Dat snap ik, excuus daarvoor. U heeft het zelf veroorzaakt. We gaan terug naar de kadernota.

Gaan terug naar de kader, dat waren mijn twee belangrijkste opmerkingen en ja, in zijn algemeenheid denken we dat we inderdaad in het proces vooruit naar de begroting nog een aantal keren samen hierover kunnen spreken. Dank u wel.

Dank u wel, dan ben ik van mijn Apple-pool even kijken naar. Dan ja, ik gaf meneer Lacroix het woord, en dan moet ik naar mevrouw Laeven. Gaat uw gang.

Dank u wel, voorzitter. Ik kom even terug op het betoog van meneer Broekema. Ik had het gehad over de Bosbeek. Natuurlijk is dat als voorbeeld, en hij gaf aan dat ja, we hebben natuurlijk niet in de hand dat een water stilvalt of een beek stilvalt, zoals in die middenloop bij de Bos. Sorry, het is een beetje laat, het Grote Bosbeek.

Maar volgens mij het antwoord van de heer Jansen.

Het de heer Jansen. Oh, echt waar?

Inderdaad, het wordt al wat later. Ja, pardon, soms kunnen ze ruilen, maar in dit geval dus u had het geeft niets. Het antwoord van de heer Jansen.

Gaat uw gang. En ik wil het eigenlijk, want ik ga nog een keertje toch van de gelegenheid gebruik maken om de term visrijk te noemen. Dat zou ik, zeker als Partij voor de Dieren, nog een keertje over terugkomen. Want. Diverse die nee goed. Nee ik ga. Het is in ieder geval zo dat de tweede opmerking die was over weerbaarheid, dus dat eerste dat laten we even zitten. De ecologische weerbaarheid, kunnen we de ecologische omstandigheden zo inrichten, dat dus de weerbaarheid van die omgeving is dat er exoten minder voorkomen in plaats van. Nu zetten we dus alles op slot vanwege die exoten. En als we die ecologische weerbaarheid vergroten, verhogen, dan kunnen we daar iets mee. Sorry dat ik blad bij, oké?

Dank u wel, dan ga ik naar de heer Bongers.

Dank u wel, mevrouw de Voorzitter. U heeft al, zeg maar, de vraag die wij als Waterbelang schriftelijk hebben gesteld, nog een keer mondeling toegelicht in dezelfde woorden die schriftelijk gesteld zijn. Maar op het tweede gedeelte van de vraag hebben we geen antwoord gekregen. Nog steeds niet. Om hoeveel mensen gaat het qua verwachting? Hoeveel mensen zijn vertrokken als gevolg van de samenvoeging van, zeg maar, WBL en WL in de laatste 1,5 jaar? Daar hebben we geen antwoord op gekregen.

Dank u wel dan mevrouw Hilders.

Ja, dank u wel, voorzitter. De provincie heeft onlangs een bestuurscommissie ingesteld. Dat is door Provinciale Staten gedaan. Die gaat over die 300 miljoen of wat daarvan over is. Daar wordt in geregeld dat er op zijn minst een lid van het DB van het waterschap in die bestuurscommissie komt. En dat vond ik dus heel vreemd, want waarom wordt dat niet aan het Algemeen Bestuur voorgelegd, zoals de provincie het ook aan PS voorlegt? Ja, verder ben ik dus van mening dat dit een aantasting is van het budgetrecht van het Algemeen Bestuur.

Dank u wel mevrouw Kane.

Ja, dank u wel, voorzitter. Ja, ik ben toch wel een beetje stil van hetgeen hier nu over de tafel gaat in deze bestuursvergadering en ik signaleer toch een 'elephant in the room'. Ik signaleer een frame wat wij hebben op onze tijd die wij als volstrekt normaal zijn gaan vinden en ik denk dat als mijn oma deze vergaderzaal zou komen lopen dat iedereen gewoon een enorme draai om zijn oren zou krijgen. Wij vervuilen onze omgeving. Wij, wij en wij vinden dat normaal gewoon. Wij doen niet alles wat in onze macht ligt om te proberen om daar een betere draai aan te geven. 115 jaar geleden leefden mensen zo niet. Dat is echt volstrekt nieuw dat wij het allemaal normaal zijn gaan vinden dat we alles maar gewoon weggooien in de natuur en dat wij helemaal niet meer beseffen dat het abnormaal is. Dus ik vind de hele discussie over hoeveel mag het kosten? Ik vind het eigenlijk een hele koude discussie. Ik denk dat we veel meer naar de fundamenten moeten. Waar staan wij voor aan de lat als waterschap? Dat is in ieder geval het zo schoon mogelijk zien te krijgen van het water en onze medepartijen overtuigen dat we niet zoveel moeten vervuilen. En ik heb ook geen antwoord gehad op eigenlijk wat ik heb ingebracht in de eerste termijn. Want wat gaan we er nou aan doen om samen met die andere partijen en mensen in Nederland te proberen om gewoon voor schoner water te zorgen?

Dank u wel, ik kijk even naar links.

Om te kijken dat we het bij de kadernota houden, want we dwalen ook wel op onderdelen een beetje af. We gaan wel echt een inhoudelijke discussie voeren terwijl we hier de kaders maken die uiteindelijk aanzet zijn naar de begroting en die zijn juist bedoeld om vanuit de inhoud naar een financiële vertaalslag te komen. En ik wil ook wel nog een keer opnieuw opmerken: we hebben in onze huidige begroting, die ook de basis vormt van die begroting voor 2026, natuurlijk een enorme inzet, niet alleen op schoon water, maar ook op veilig water en ook op zuiveren, dus op alle opgaven waar klimaatverandering op alle opgaven die we met elkaar hebben. En daar hebben we al met elkaar ook kaders voor gemaakt. Dus het is niet zozeer dat we niets doen of dat we te weinig doen of hè? Ja, je kunt vinden dat we te weinig doen, maar hier zit ook nog een plus hè in dit verhaal. Dit is de plus die we erop gaan doen. En juist de kader, juist een aantal onderwerpen die hierin staan, gaan ons ook helpen om in de juiste volgorde de juiste dingen aan te pakken. Zodat we voorkomen, meneer Jansen heeft dat juist ook heel nadrukkelijk gezegd, zodat we voorkomen dat we investeringen aan het doen zijn die dadelijk niet gedaan worden door nieuwe opgaven die op ons afkomen en dat we desinvesteringen aan het doen zijn. Dus we zijn Jos heel erg nadrukkelijk ook over de horizon aan het kijken om op een slimme manier onze begroting tot stand te kunnen laten komen. Dat is eigenlijk wat hier voorligt, dus dat is precies nou wat we aan het doen zijn. Wat we ons met elkaar bewust moeten zijn, is dat in die veranderende omgeving en in de veranderende opgave die er daardoor ook hier zijn komen te liggen, maar aan de andere kant ook nog eens een keer in het feit dat we met elkaar naar de toekomst toestaan voor nieuwe uitdagingen. Ik hoorde net stedelijk afvalwater bijvoorbeeld noemen. Dat maakt met elkaar dat we in de manier waarop we naar die plus kijken, heel erg goed moeten kijken naar de uitvoerbaarheid. Ik heb dat hier nog niet gehoord en de uitvoerbaarheid en het haalbaar kunnen maken van de opgave die er liggen. En dat is wat wij getracht hebben in deze kadernota met u ook zo goed mogelijk te delen. Dat maakt ook dat op een aantal onderdelen we eigenlijk in die kadernota nu tegen elkaar gezegd hebben: we zullen op onderdelen nog onderzoeken moeten uitvoeren om daar nadrukkelijk te kijken of daar ruimte zit, welke ruimte daar zit en wat betekent dat in feite ook voor de planning naar hè? Naar de toekomstige horizon. Dat maakt het ook zo moeilijk om die meerjarige door nu al in deze kadernota met u te delen, hebben we aangegeven en dat is ook de ruimte die we aan u vragen als AB en dat daar links of rechts nog, zoals meneer Kroia al heel concrete voorbeelden geeft, mogelijkheden zitten om een knop te draaien en daar in evenwicht in te zoeken, zodat u naar die e min kunt, hè? Want dat is ook een opgave die we samen hebben. Dat is aan u in de AB vergadering met moties en amendementen. En meneer nog waar dat hoeft vandaag nog niet, maar u hebt vandaag wel een voorschot gegeven waarin u nadrukkelijk een uitdoening een ander hebt gegeven om met u mee te denken daarin, maar het is ook een andere om daar heel kritisch naar te kijken. Maar ben je bewust dat elke knop waar we hierin draaien altijd een plusknop is? Dus dat is de uitdaging met betrekking tot blauwe visie en met betrekking tot uitdagingen bij vismigratie en ook met betrekking tot het WRL wat we nu in drie onderwerpen ook al terug hebben horen komen. Wil ik aangeven dat dat wat de kadernota raakt. Dat nemen wij mee en dat zit voor een deel in de basisbegroting en een deel in de plussen die hier staan en dat is dus in feite eigenlijk voorzien en we moeten met elkaar nu proberen eigenlijk te zeggen van dit is het uitgangspunt naar het debat wat we met elkaar gaan hebben en mogelijk moties en amendementen in de AB vergadering. Dank u wel.

Wel, meneer Jansen.

Nee, even nog over die vraag van mevrouw Laeven van waar het gaat over vismigratie. Kijk, de problematiek in de Geul dan. We hebben het over exoten en u vraagt de inrichting zo te doen, zodat we die exoten gaan voorkomen. Maar voor een deel zijn dat vissen, dat zijn niet specifiek de planten, want daar kunnen we wel wat mee. Maar wij krijgen niet eens een vergunning om daar in de Geul te gaan werken van de provincie. Vergunning, die krijgen we niet eens. Als duidelijk is dat daar ook zo te voorkomen die een bedreiging zijn voor wat er bovenstrooms leeft. En dat willen we eigenlijk zelf als waterschap ook niet op het moment dat wij een. Het is een detail, maar bovenstrooms in de Geul hebben we nog wel een aantal locaties met beekprikken op het moment dat de zwartbekgrondel ook kan emigreren naar bovenstrooms, dan raken wij onze beekprikken kwijt, worden ze gewoon opgegeten door de grondel en dat willen we dus even niet. Dus dat betekent pas het plaats voor zo'n project.

Dank u wel, dan kijk ik naar rechts, meneer Achten en dan mevrouw Van Wersch.

Dank u wel, voorzitter. Ik realiseer me dat het merendeel dat hier aan tafel zit in de vorige periode er niet was en het waterbeheerprogramma niet meegemaakt heeft. Maar het waterbeheerprogramma is geen klein bier. Het is de bijbel voor de komende zes jaar en die is niet vrijblijvend. Alles wat in de begroting vertaald is, heeft een directe koppeling. Dus als u denkt 4000 uur is evengoed veel, het effect daarvan waar u zes jaar aan vast zit, is vele malen hoger in uren en kosten dan die 4000 uur. Neem het mee in de overweging.

Naast vervolg, dank u wel, mevrouw Van Berg.

Ja, tot slot, voorzitter, de antwoorden op de vraag van mevrouw Hilders. Ik heb net aangegeven dat op het moment dat alle zaken uitgewerkt zijn met betrekking tot de bestuurscommissie, ik dat hier naar het AB breng ter informatie. Dat is ook eigenlijk zoals we dat uitgelegd hebben in het thema AB van september vorig jaar. We hebben heel uitgebreid een toelichting gegeven op het programma, de status van het WRL en de wijze waarop het AB in charge is of niet in charge is en het DB. Dus daar kom ik op terug en dan neem ik u ook mee. En fijn dat u ons dat vertrouwen geeft dat wij daar bij u op terugkomen en u daar volledig over informeren.

Dan heb ik, dank u wel voor het beantwoorden, nog een vraag van de heer Bongers en die luidde: heeft u cijfers? Het antwoord is nee. En dat heeft een reden. Bij exitgesprekken mag je het wel vragen tussen medewerkers en leidinggevenden, maar je mag nooit opschrijven wat het argument is dat iemand uit een organisatie vertrekt, dus ik kan het u helaas niet geven. Dan kijk ik even naar de vergadering en ik ben door mijn tweede termijn heen, dus dan mag ik u de vraag stellen: om een hamerstuk te maken of bespreekstuk. En ik weet als geen ander, mevrouw Weeren, dat het geen hamerstuk is, dus het wordt een bespreekstuk. Ik kijk nog even naar de vergadering, omdat ik zag dat er een aantal mensen ook een beetje moe worden. Gaan we door. Heeft u behoefte aan pauze? Door, we willen naar huis, wordt er zelfs gezegd.