Vaststelling Jaarverslag/Jaarrekening 2024

Wie mag ik daarover het woord geven? Niet? Ik denk meneer Berger dat dit zomaar een hamerstuk kan zijn, wat denkt u? Dan maken we er een hamerstuk van met uw goedvinden. Dan wil ik eigenlijk naar het jaarverslag gaan, maar ik kijk even links en rechts van mij of het niet een moment is om nu even een pauze in te lassen? Bent u het met mij eens? Dan ja, akkoord? Dan gaan we nu even pauzeren om een kopje soep te drinken en een broodje te eten. Dan schors ik de vergadering, ik denk een half uurtje. Ja, is dat teveel? Ja toch, een half uurtje. 05.30u starten we weer, iets voor 05.30u, ja 10 voor 05.30u. Dat is toch een mooi woord, herstarten, mag dat niet, is pleonasme. Starten. Wij starten de vergadering.

3.4 Waren wij bij de vaststelling van het jaarverslag en de jaarrekening van Waterschap Limburg 2024. Wilt u een introductie doen, portefeuillehouder, of mag ik hem meteen ter bespreking voorleggen? Dat laatste. Wie mag ik het woord geven? Zo, twee uit de Partij voor de Dieren. OK, nou jongens, de toon is gezet. Hoeveel van Waterbelang? Eén, meneer Beckers. Hilders. Van Mierlo. LV50 nog behoefte of nu even niet. Water Natuurlijk nog behoefte? Ook niet.

Dat gaat Alleen over het jaarverslag.

Toch, ik mocht niet alles tegelijk. Het is het jaarverslag/jaarrekening Waterschap Limburg 2024.3.4. Ik geef het woord aan meneer Hagen, daarna mevrouw Laeven, dan de heer Beckers, dan mevrouw Hilders en dan meneer Van Mierlo. Gaat uw gang, meneer Hagen.

Mijn vragen gaan vooral over waterkwaliteit en ecologie. En als we kijken naar pagina 48 van het jaarverslag, dan gaat het over het percentage KRW-waterlichamen dat voldoet aan de norm. En dan wordt er een aantal onder andere ecologische parameters aangegeven, zoals macrofauna, vis en waterflora. En, helaas, ik heb teruggekeken naar oude jaarrekeningen en jaarverslagen. En dan constateer ik dat sinds 2021 op al deze drie ecologische parameters er geen enkele vooruitgang is geboekt. Integendeel, macrofauna is zelfs minder geworden: in 2021 41% en nu nog maar 32%. En vis blijft op 28% hangen, al vier jaar. En waterflora op 31%. En daarom verbaast het mij toch ook weer iedere keer dat er toch in dit soort verslagen volstrekt onrealistische doelen worden gemeld, zoals voor 2024 macrofauna 71, vis 68, waterflora 69, terwijl men moet weten dat het er gewoon nooit van komt, zeker niet als je drie of vier jaar terugkijkt. En ik weet ook wel wat de verklaring daarvoor is. Namelijk, er wordt gewoon geen prioriteit gegeven aan waterkwaliteit en ecologie. Er wordt gewoon geen geld aan uitgegeven. Als we kijken naar het leuke RIEO-plaatje met uitgaven, dan is het slechts 2% voor waterkwaliteit en ecologie, het minste van allemaal. En daarbij is het nog zo dat van de origineel begrote bijna 6 miljoen er uiteindelijk maar 3,7 miljoen wordt uitgegeven. Daarnaast ook met investeringen van de oorspronkelijke 490.000, die begroot was overigens ook maar 1% van de investeringsbegroting, daar is nog maar 105.000 van over, nog geen kwart procent. En dan moet je niet vreemd opkijken als de doelen die je beschrijft ten aanzien van waterkwaliteit en ecologie ook volstrekt niet gehaald worden. En datzelfde geldt voor de percentage KRW-overstorten. Dat moet voldoen op pagina 49. Ook dat blijft hangen op 38-39%. Het kilometers beekherstel, het aantal vismigratieknelpunten. Al meerdere keren hebben wij als fractie van de Partij voor de Dieren sinds onze komst in dit algemeen bestuur hier aandacht voor gevraagd. Maar er gebeurt eigenlijk niks in die zin. Veel en veel te weinig en zelfs een motie die ingediend is door de gezamenlijke partijen Waterbelang Limburg, BBB+, LV50, Water Natuurlijk op 2-10-2024 en die met algemene stemmen is aangenomen om waterkwaliteit prioriteit te geven. Met die motie is helemaal niks gedaan. Dus, alles bij elkaar ben ik uiterst teleurgesteld in de manier waarop het DB de afgelopen vier, vijf jaar is omgegaan met het aspect waterkwaliteit en ecologie en in mijn ogen. Maar daar komen we straks op. Kan dit niet zo blijven? Tot zover.

Dank u wel, mevrouw laven.

Dankjewel, voorzitter. Even kijken. En de beantwoording van onze vraag. Het gaat over vraag 18 over de muskusrat en de beverratten en de beantwoording van onze vraag. Hoeveel muskusrat en beverratten er in 2024 respectievelijk 2023 en 2022 zijn gedood. Zien we een vermelding die wijst op een toename van het aantal? Ik heb daarbij de volgende vraag: wat ziet de portefeuillehouder als reden voor de toename van de vangst van muskusratten en beverratten, ondanks de continue bestrijding? In de beantwoording van onze vraag over de methodes en het aantal verdrinkingsvallen wordt onder andere de fuik genoemd. Daarop heb ik een aantal vragen aan de portefeuillehouder. Wat wordt bedoeld met de fuik? Is dat hetzelfde als de verdrinkingsval? En de tweede vraag is, hoe vaak wordt de verdrinkingsval ingezet, wetende dat verdrinkingsvallen tot een wel 15 minuten durende doodstrijd kunnen leiden? En dat er in het ecologisch werkprotocol dat was, is toegekomen. Het voorkomen van schade door muskus- en beverratten. 1.7 gedragsregels gebruik verdrinkingsvallen, muskusratten, vermeld staat dat met het opstellen van deze gedragsregel tegemoet is gekomen aan de wens van de Dierenbescherming om het gebruik van de verdrinkingsvallen uit te bannen. Echter, tot mijn verbazing zie ik in de regel daaropvolgende dat er niet aan de wens vooruitfaseren van verdrinkingsvallen kan worden voldaan. Omdat Waterschap Limburg stelt dat verdrinkingsvallen onontbeerlijk zijn in het bestrijden van muskusratten. En deze verdrinkingsvallen nodig zijn, met name ter controle van herkolonisatie. Daarop volgt mijn derde vraag: in hoeverre lopen de onderzoeken of doet Waterschap Limburg zelf onderzoek naar mogelijkheden om verdrinkingsvallen uit te faseren en dit met name om onderzoeksmethodes te ontwikkelen naar aanwezigheid van muskusratten in het voor- en najaar, in de trekperiodes en de kolonisatie en de controle van de herkolonisatie? Partij voor de Dieren vindt dat Waterschap Limburg verantwoordelijk moet zijn om de muskusrattenbestrijding op een humane manier te laten plaatsvinden met vangmethodes die met minder dierenleed gepaard gaan of met preventieve methodes. Ik heb het opgezocht, er is een bedrijf Minecus die innovatieve graafwerende methodes ter preventie van graafschade heeft voor muskusratten en beverratten en daarmee zou natuurlijk ook de bever kunnen beschermen. En daarnaast ook te denken, bijvoorbeeld aan minder steile oevers. Als het goed is, heb ik het allemaal benoemd. Behalve dat ik ook zie. Nog even, klopt het dat de bruine rat ook wordt gedood? Dat was ook mijn verbazing. Dank u wel.

Dank u wel voor de vraag, meneer Beckers.

Ja, dank u wel, voorzitter. Allereerst bedankt voor de tijdige beantwoording van technische vragen. We hebben voor deze commissievergadering nog enkele opmerkingen en twee aanvullende vragen. We zien in de jaarrekening een overwegend groot positief exploitatieresultaat, echter nagenoeg geheel incidenteel. De herkomst van die incidentele middelen is wel duidelijk, maar dus incidenteel. En dat betekent toch dat we voorzichtig en terughoudend moeten zijn om ons niet rijk te rekenen. Wat ook opvalt, is dat er wel heel veel gerealiseerd is en dat dat met minder personeel dan begroot is gerealiseerd. Dat is toch echt wel opmerkelijk en daar zullen wij in de AB-vergadering op terugkomen. De bestemming van het resultaat kunnen we vervolgens vooral mee instellen, te meer omdat het herstelplan verder uitgevoerd kan worden en dan nog middelen overblijven. We hebben twee aanvullende vragen of meer een opmerking. We hebben dat ook in de technische vragen al gesteld, maar ik vind het toch belangrijk om dat nog eens te benadrukken. Met het herstelplan herstellen we onze weerstandsratio naar één. Maar in relatie met grote onzekerheden en de toekomstige risico's die we allemaal kennen, zitten we toch nog altijd aan de ondergrens. En dan wil ik toch meegeven om te heroverwegen of we niet naar een hogere weerstandsratio, al dan niet gefaseerd, moeten toewerken. Verder valt op dat veel programmaonderdelen op rood staan, een stuk of twintig, en daar zijn duidelijke externe verklaringen voor, externe factoren. Maar de vraag is aan het DB of het niet iets interessants zou zijn om deze onderdelen te toetsen op structurele duur. Sluit een beetje aan op de bijdrage van de heer Hagen. Als we er niet aan toe komen om ambitie waar te maken, moeten we ze dan niet gewoon eens niet beoordelen en ze al dan niet bijstellen of uit de begroting halen. Dat was ten aanzien van de jaarrekening.

Dank u wel, mevrouw Hilders.

Ja, dank u wel, voorzitter. Ik heb kennis genomen van de jaarrekening, en ik mis eigenlijk een verantwoording van de 300 miljoen die het Rijk heeft toegezegd om bij te dragen aan allerlei watermaatregelen. Ik heb daar al eens eerder naar gevraagd. Toen werd gezegd dat het op de begroting bij de provincie staat. Nou, dat is fijn. Ik heb begrepen dat de heer Tennis onlangs ervoor gezorgd heeft dat daar 10 miljoen vanaf is gegaan voor allerlei administratieve en andere zaken, maar er blijft dat er niet veel mee gebeurt. En dat is zonde, want er is heel hard allerlei beleid en uitvoeringsmaatregelen nodig. Ja, ik zou eigenlijk willen dat er een addendum wordt toegevoegd aan de jaarrekening, waarbij wij zeggen: nou ja, er is een bedrag van 300 miljoen, dan gaan wij nog dingen mee doen. En wanneer komt het dan? En wordt er op geprogrammeerd? Waarom lezen we hier verder helemaal niets over? En ik heb dus de provinciale begroting ook doorgelezen en dan zie je dus dat ze gewoon steeds minder aan watermaatregelen gaan uitgeven. En dan denk je: wat is dit nu voor een rare situatie? Is die 300 miljoen bedoeld voor wat de provincie niet meer wenst uit te geven? Hoe zit dat? Ik zou heel graag daar een toevoeging bij de jaarrekening willen hebben van hoe gaan we hiermee om? Wat is de stand van zaken? En ja, omdat we gewoon graag willen weten waar we aan toe zijn en we daar hele verstandige dingen mee zouden kunnen doen.

Dank u wel meneer van Mierlo.

Dank u wel, voorzitter. Mijn eerste vraag is ten aanzien van het rapport van BGO en daar staat op de voorkant, althans, de versie die wij in eBAS hebben staan, nog onderhandeld. Twee punten dus. Ik vroeg mij af, wanneer krijgen we dan of wanneer zijn die twee punten afgehandeld en wanneer krijgen we de definitieve versie? En als tweede wil ik aansluiten bij het punt van de heer Haren en ook van de heer Beckers ten aanzien van de onderuitputting. Ik heb ook de voorgaande jaarrekeningen erop nog nageslagen, zowel in 2021, 2022, 2023 en nu ook in 2024. Als ook in de voorjaarsnota is toch wel sprake van een zekere mate van onderuitputting en aanhakend bij de eerdere opmerking van de heer Breugelmans in het kader van reflecteren, spiegelen, zou ik ook op dat punt het waterschap verzoeken, DB verzoeken om daar op te reflecteren en te kijken hoe we dat misschien kunnen verminderen of althans in ieder geval minimaliseren. En tweede punt eruit is van het jaarverslag is dat riooloverstort dat dat blijkbaar toch wel een blijvend probleem blijft. Komt er ook in terug. Maar doet ons in elk geval wel dicht dat we hier waar mogelijk invloed op blijven uitoefenen bij de gemeente, dus dat doet ons wel dicht. Dat waren mijn punten.

Dank u wel. De portefeuillehouder eerst, dan geef ik het woord aan meneer Jansen, dan aan de heer Wolfhagen en dan aan mevrouw Van Wersch. Gaat u gang.

Allereerst dank aan iedereen voor de vraag en opmerking, ook de schriftelijke vragen. Ik hoop dat dat ook veel verduidelijkt heeft. Aan de vragen die nu nog gesteld worden, blijkt dat ook wel. We doen ieder jaar ons best natuurlijk om onze opgave zo goed mogelijk op te pakken en naar mijn idee of naar ons idee is dat ook aardig gelukt. Als je naar de investeringsvolumes kijkt, hebben we in principe eigenlijk voor het eerst, volgens mij sinds wat langere tijd, zelfs op onderdelen de investeringsprogramma's overschreden. En hebben we met elkaar toch behoorlijke slagen kunnen maken. Aan de andere kant moeten we met elkaar ook constateren dat door een aantal incidentele meevallers het resultaat ook heel positief uitvalt. Dat is niet alleen het gevolg van onderuitputting, het is ook het gevolg van meevallers. Dat wil ik vooraf ook even aangeven en er zitten ook twee belangrijke meevallers in, die best wel voor een substantieel deel van dat positieve resultaat zorgdragen. Dat zijn de lagere energiekosten en de meeropbrengst in het ophalen van de belastingen. Dus en het mindere kwijtscheldingsverhaal, dus dat zijn ook nog positieve ontwikkelingen die in principe aan de voorkant van het vaststellen van de begroting niet voorzien waren. Dus dat wil ik wel nog opgemerkt hebben. Veel vragen die gesteld zijn, zijn voor collega's van mij die zijn op de inhoud, maar er zijn ook een paar vragen met betrekking tot de financiën en ik wil beginnen met de vraag van Waterbelang Limburg met betrekking tot het herstelplan en ook het weerstandsvermogen en de ratio die we daar hanteren van één. Het is correct dat dat een eigenlijk gestelde ondergrens is. Het is natuurlijk aan ons allen om met elkaar te stellen van wat vinden wij veilig, ook gezien risico's die we met elkaar lopen. We hebben altijd een risicoparagraaf ook in onze begroting staan en ik kan u hier in elk geval aangeven dat we in aanloop naar de begroting 2026 ook die risico's nog een keer opnieuw weer zorgvuldig in kaart brengen. Ook met de toegenomen onzekerheden, zoals we dat ook bij de kadernota wellicht straks nog aan de orde hebben, zullen we daar heel nadrukkelijk naar kijken. Is het dan verstandig om die ratio al nu op te gaan hogen? Ook in de aanloop naar dat is natuurlijk aan u, maar we moeten wel daar ook ja ons gewag van maken dat je dan ook in feite je belastingvolume daarmee verhoogt. En we moeten dan naar de noodzaak kijken of daar de wijze waarop we dat met elkaar in de tijd ook willen gaan doen. Terug van ver met het herstelprogramma eind van dit jaar hebben we dat herstelplan afgerond en hebben we in feite die basis fundamenteel op orde. We hebben ook nog wat aan onze egalisatiereserves toe kunnen voegen op deze manier, met de bestemming van het resultaat 24. Dus we hebben met elkaar, we zijn er nog niet, maar we hebben met elkaar wel het gesprek naar de toekomst te voeren. Hoe gaan we met die onzekere tijden om? En noodzaakt dat om die ratio misschien met elkaar anders in te richten, dus dat gesprek gaan we ook aan. Ook in de aanloop al naar de begroting van 2026. Dan heb je nog aangegeven dat er veel zaken op rood zouden staan. We hebben in dit jaarverslag inderdaad getracht om u uitleg te geven wat de aanleiding en redenen waren. We hebben ook op onderdelen aangegeven op welke termijnen zaken wel of niet opgepakt zouden kunnen worden. Dus zaken die in 2025 dan wel in 2026 of 27 nog opgepakt gaan worden. Ik kan u ook vertellen dat naar aanleiding van onze discussies rondom de kadernota hebben we in principe ook toegezegd dat wij de begroting 2025 nog eens heel kritisch tegen het licht willen houden, juist op de punten die u net noemde. Meneer Beckers, zijn er zaken die nu al meerjarig in feite niet aangeraakt zijn? Middelen die niet gebruikt zijn en zijn die in de nabije toekomst wel of niet nodig? En wat voor ruimte geven die dan in aanloop naar de begroting 2026? Dus daar gaan we ook in aanloop naar de begroting 2026 nog bij u op terugkomen. Met betrekking tot wil ik toch heel even kort ook de AWP voor water, klimaat en natuur nog beantwoorden, alhoewel ook daar de inhoudelijk portefeuillehouder nog inhoudelijk veel meer over kan zeggen. Maar de verantwoording en rolverdeling die is helder, die ligt niet in deze rapportage. Aan de andere kant met Water in Balans dragen wij nadrukkelijk in dat programma ook bij en onverdroten zetten we de inzet op dat programma ook voort, zoals we dat met u afgesproken hebben. Maar de portefeuille kan er dadelijk wellicht nog zaken aan toevoegen. Met betrekking tot de zaken van de accountancycontrole is inderdaad terecht dat er nog twee zaken onder handen zijn. Komende vrijdag vindt er weer met de accountant een overleg plaats en wij zullen alles in het werk stellen om in aanloop naar de AB-vergadering van 2 juli u het definitieve accountantsrapport te doen toekomen. We zijn ervan overtuigd dat we daar na vrijdag ook met de accountant uit zijn. En op dat moment krijgt u de bevindingen van de accountant in zijn geheel ook actueel te zien. En nemen we dat mee in de behandeling tijdens de AB-vergadering. Met betrekking tot de onderuitputting en reflecteren en verminderen heb ik net al aangegeven. We zijn daar alles voor in het werk en stellen ook in de aanloop naar de begroting 2026. Voorzitter, dat was het, dank u wel.

Dank u wel, meneer Jansen.

Meneer Hagen, dank voor de oorwassing. Maar hij is niet heel terecht. Want u suggereert dat u volkomen verrast bent door alles wat u nu leest en kunt analyseren. En u heeft vorig jaar op meerdere fronten voorjaarsnota en najaarsnota, maar ook bij tussentijdse rapportages over de watersysteemvoortgang, allerlei rapportages gekregen waarin geduid is waarom zaken niet gaan zoals wij graag zouden willen. En u zegt, het zijn onrealistische doelen. Nee, de doelen in de begroting zijn de doelen zoals opgeschreven in het waterbeheerprogramma. Dat hebben we gedaan in 2021. Toen waren wij nog in een hele vreemde fase van in ieder geval mijn carrière. Toen had iets met corona en weet ik wat allemaal te maken. En toen lag er heel veel stil wat wij graag op gang hadden willen houden. Maar dat bedoel ik niet als excuus, maar dat heeft wel te maken met waarom dingen niet zo lopen zoals wij dat graag zouden willen. En ook in de kadernota straks zult u zien dat wij over een aantal zaken proberen het realisme er nog meer in te brengen als dat wij dachten dat al erin zat. U geeft aan dat maar 2% van onze begroting aan waterkwaliteit wordt uitgegeven. Klopt ook niet helemaal, maar dat is een begrotingsdiscussie geweest in het verleden. Alle projecten die met beekherstel te maken hebben en dus ook met waterkwaliteit, stonden tot dit jaar in programma 2 klimaatadaptatie en niet in programma 3 waterkwaliteit. Dat gaat maar over een kleine 300 km beekherstel, waarvan ongeveer 220 km al gereed is. Dus wij zijn best een heel eind op scheut. Het vervelende is dat alle lastige projecten bewaard zijn tot het eind. En het vervelende daarbij is dat intussen de wereld om ons heen is veranderd. Een focus op stikstof, een gebrek aan ruimte, heel veel doelen, veel meer Nederlanders die ergens moeten wonen en daardoor een schaarste aan grond. Dat maakt de opgave voor beekherstel zeker niet eenvoudiger. Er gebeurt niks, zegt u? Ja, daar ben ik dus echt met u oneens. Er gebeurt heel veel alleen. Er zijn vele hobbels intussen die we eerst niet kenden. En u zegt met de motie van 2 oktober is dus niets gedaan. Ja, die motie van 2 oktober kwam tegen het sluiten van het boekjaar, dus die kunt u in de begroting 24 echt niet terugvinden. Die is wel aanleiding geweest om het 25 bij te gaan sturen. En dat ziet u bijvoorbeeld ook in de voorjaarsnota terug en nog sterker in de scenario's in de kadernota. Dus de pijn die u voelt, die voel ik als portefeuillehouder net zo goed en er wordt echt hard gewerkt en ik praat niet over mezelf, maar vooral over de ambtelijke organisatie om te proberen daarop bij te sturen. In 24 zaten we ook in een dipjaar met wat betreft het gereedkomen van projecten zijn wel veel projecten in de steiger gezet of in de planvoorbereiding. Maar er is weinig opgeleverd. Dat zal dit jaar ook niet heel veel zijn, want heel veel projecten die in de planvoorbereiding zitten moeten nu nog starten met de uitvoering. Maar in 26 zullen we die weer in de kilometers wel weer terugzien. We hebben een aantal projecten voorliggen in de voorjaarsnota dan wel al in de begroting met bijvoorbeeld extra metingen aan waterkwaliteit. En het is bij waterkwaliteit als het gaat om beleid is het niet heel vaak een zaak van projecten draaien, maar vooral heel veel gesprekken voeren en andere mensen aan het werk zetten. En dan maak ik even een sprongetje naar de heer Van Mierlo als het gaat over de riooloverstorten. U wil niet weten hoeveel energie dat in gesprek kost. We hebben vorig jaar aan het eind van het jaar alle wethouders een rapport gegeven. Dat was een ludieke actie van ons, maar daarin konden ze wel zien dat van de 28 riooloverstorten die ze hadden en er 10 op kwetsbaar water zaten, er pas twee gesaneerd waren. Want daar ligt de verantwoordelijkheid. Die ligt niet bij het waterschap. Wij agenderen en ik agendeer nu door gewoon individuele gesprekken of met twee of drie gemeentes bij elkaar te voeren, gesprekken te voeren over hun opgave en wat? Wil je van ons hebben los van geld, want daarvoor moet ik bij u zijn, maar los van geld wat heb je van ons nodig om te weten wat je moet gaan doen? En ik heb daarover, en volgens mij heb ik dat al een keer eerder gezegd, ook met de gedeputeerde over gehad die zegt van, ik wil wel geld beschikbaar stellen om die projecten van de grond te tillen. Maar heel veel van de riooloverstorten moeten gesaneerd worden op plekken waar ook woningbouw zou kunnen plaatsvinden. Zie hier de discussie waar de gemeentes vaak in verdwalen op het moment dat ze een overstort gaan saneren. Of willen gaan saneren, want daar hebben ze ruimte voor nodig om groene bergingen te realiseren dan wel capaciteit in hun bergbezinkbassin. En heel vaak is dat aan de rand van het dorp waar ook een straatje erbij wordt bedacht. Dus het is niet heel eenvoudig, maar dit is alleen maar een kwestie van praten. Praten, praten. En dat doen we echt en dat doen we op ambtelijk niveau met waterambtenaren. Dat doen we via het beheer en dat doen we ook wat ik net zeg de één op één in de gesprekken met gemeentes. En de verrassing vorig jaar eind vorig jaar was voor mij in ieder geval dat een hele hoop wethouders niet eens wisten dat ze een opgave hadden in het kader van de Kaderrichtlijn Water en die zijn nu echt wakker geworden. Die bellen zelf van. We willen het gesprek, want we willen weten wat we moeten gaan doen en dat vind ik weer positief. Volgens mij steunt.

Er doorheen volgens nacht?

Ik was net even aan het kijken. Ja, ik woon nog even iets naar de heer Beckers. Die bevestigde ook het gevoel een beetje van de heer Haga gaf ook daarbij aan. Wel te herkennen wat er wat er allemaal speelt, dus dat is wat ik op dit moment erover wil zeggen, voorzitter.

Dank u wel. Meneer Wolfhagen, ik had u afgemeld, maar u bent toch stiekem gekomen. Dus bij deze welkom weer en u had een mooie vraag gekregen van mevrouw Laeven.

Ja, voor te beginnen ben ik bijna stiekem gekomen. Ik voel mij gewoon verantwoordelijk als portefeuillehouder om hier ook de vergadering bij te wonen. Dat is één. Maar ja, de vragen van mevrouw Laeven, die begrijp ik vanuit haar positie en ideologie. Maar ik wil wel even toelichting daarop geven. Waarom bestrijden wij die muskusratten en die beverratten en die bevers? En dan gaat het toch over veiligheid. Daar hebben wij landelijk afspraken over gemaakt. Hoe wij die beverproblematiek, maar ook de muskusratten en beverratten problematiek willen terugbrengen in Nederland, want het kan niet zo zijn dat wij komen te zitten met een enorme groei van deze beide populaties, gelet op de veiligheid. Denk aan dijkbescherming. U vraagt van ja, wat is de reden van die toename? Op de eerste plaats, we hebben serieus ook zij afspraken gemaakt en er moesten meer bevers en muskusratten worden gevangen en het hoort in dat we ook een behoorlijke uitbreiding hebben gehad van de bestrijders. Die zijn goed aan de slag gegaan. Die hebben een goede prestatie geleverd, hebben meer gevangen en de instroom komt vanuit het buitenland. En we zullen zowel de beverrat als ook de muskusratten toch aan de grens moeten oppakken om te kijken dat ze verder niet de Nederlandse beken en rivieren instromen. Dat is één. Twee, als het dan gaat over de methode. Per 1 april is er een gedragscode ingesteld en daar staat exact in vermeld hoe wij in Nederland die bestrijding moeten gaan uitvoeren en ook het doden daarvan. Er zijn met de bestrijders instructiedagen geweest om het op een zo humane manier te doen. En of er verdere onderzoeken lopen binnen het waterschap, die vraag kan ik niet beantwoorden. Daar krijgt u schriftelijk antwoord op. Ja, wij doen het wel volgens de richtlijnen van de Unie van Waterschappen. En ja, ook nog een andere vraag over de bruine rat. Ja, dat zal wel een keer bijvangst zijn geweest. Dus het is ook goed dat men ook een keer een bruine rat vangt, want die hebben we ook genoeg in Nederland.

Goed.

Dank u wel voor het beantwoorden, mevrouw Van Wes.

Dank u, voorzitter. In antwoord op de vraag van mevrouw Hilders, waar het gaat om de verantwoording van de 300 miljoen euro van het programma Waterveiligheid en Ruimte Limburg, dat op dit moment valt onder de penvoering van de provincie Limburg, en waarbij ik er wel aan hecht om aan te geven dat ik als dat neem van uw opmerking, waar het gaat om de heer Teunis die 10 miljoen er vanaf gehaald zou hebben, dat voor u verantwoording. We hebben een regionale actietafel die daar de besluiten overneemt. Als het gaat om de verantwoording van dat bedrag, dan zult u dat niet terugvinden op onze jaarrekeningen, ook niet op de jaarrekening van de provincie, maar die zult u wel terugvinden, de verantwoording daarvan, in de twee halfjaarlijkse voortgangsrapportages die het programma maakt. De eerstvolgende vindt er plaats in het najaar, en ik zal het bespreken in de regionale actietafel dat we die dan ook ter beschikking stellen of ter informatie aan het Algemeen Bestuur en wellicht ook naar de raden en Provinciale Staten. Maar dat zal ik agenderen voor het eerstvolgende overleg van de regionale actietafel.

Dank voor het beantwoorden van de eerste termijn. Is er behoefte aan een tweede termijn naar aanleiding van mevrouw Laeven, mevrouw Hilders, mevrouw Laeven, oh meneer Haag, ook ja, mevrouw Laeven.

Dank u wel, voorzitter. Meneer Hollevraag heeft vragen zo goed als mogelijk beantwoord, maar niet naar mijn tevredenheid. Even kijken, niet naar tevredenheid van de dieren zelf. Het is me nog. Ik probeer zijn volzinnen te doen, maar dat moet ik even kijken. De hoeveelheid. Ja, ik dacht al inderdaad. In een vorige vergadering werd inderdaad genoemd dat er meer bestrijders, hè, of je aanstelt wordt vanuit Waterschap Limburg, dus dat was mijns inziens de eerste reden dat er meer gevangen zijn en gedood, want dat wordt nog steeds niet benoemd en gedood. Of ze zijn er dood in de klam over die verdrinkingsvallen. Daarnaast is het toch nog sinds even kijken, 1941 al dat muskusratten worden bestreden, klopt dat, of dat in ieder geval als een niet gewenste uitheemse soort wordt gezien, dus die continue bestrijding, dan denk ik van ja, hoe komt het? Natuurlijk zijn ze wel heel goed in het voortplanten, maar hoe komt het toch dat het eigenlijk geen effect heeft? En dan kom ik eigenlijk terug op wat ik benoemd had en gezien heb. Als die beverwering het.nl pakt, dan kom je inderdaad bij een bedrijf uit die, ja goed hè, preventieve maatregelen inzet en ik denk dat we daar veel meer naartoe moeten, want het is gewoon niet humaan en ik vraag mij in principe ook af, hoe is het met die mensen die daar dus op een korte afstand? En dan ga ik even proberen weer te kijken. Want ik heb namelijk een screenshot gemaakt. Ik zou drie computers moeten hebben met al die info. Zojuist hè, dus haal één keer de trekker over om te controleren of het wapen functioneert. Het is hier bekend, denk ik, voordat je op het dier richt en nou goed, die hebben dan bij een bever gehad, is het best wel dichtbij dat je moet schieten. Ik neem aan dat het voor de muskusrat ook is en dan denk ik van, wat doet dat met een mens, hè? Want het is ondertussen ook bekend dat het slachthuis, slachthuismedewerkers even hè, als voorbeeld dat er ook heel veel PTSS voorkomt, posttraumatische stressstoornis. Maar het mooiste vind ik de werkwijze. Doe dit echt uit het zicht van het publiek of de omstanders, dus dan kom ik toch weer op terug van nee, humaan, het is niet humaan. Het is nog altijd met dierenleed gepaard gaande methodes, zeker het verdrinken. Als ik ga zwemmen, ga ik niet tot het moment dat ik geen lucht meer heb, dan ga ik naar boven en op het moment dat dat dier kan geen kant op. Ik begrijp natuurlijk dat we niet hè, dat er een afspraak is, maar ik wil vragen. De vraag is: is er een mogelijkheid dat we kunnen gaan kijken of op een diervriendelijke manier preventief in eerste instantie preventieve maatregelen kunnen nemen voor de plaagsoorten en Brabants Delta is bezig met een onderzoek en ik meen mij te herinneren dat de Unie van Waterschappen ook wil gaan inzetten op onderzoek. De Dierenbescherming zit ook daar bovenop en er is nog steeds geen gehoor gegeven aan het uitfaseren van de verdrinkingsvallen. Daarmee dank u voor de aandacht.

Dank u wel meneer hagen.

Ja meneer Jansen, heel hartelijk dank. Via de voorzitter natuurlijk, dank u, heel hartelijk voor uw uitgebreide antwoord op mijn vragen. Ik heb absoluut de indruk dat de afdeling die zich bezighoudt met waterkwaliteit en ecologie en waarvan u portefeuillehouder bent, dat die absoluut hard werkt. Dat is het niet, daar gaat het niet om en er wordt van alles gedaan. Maar helaas is het zo dat het blijkbaar niet leidt tot resultaten met betrekking tot die KRW-parameters. En dan vraag je je af, doen we wel het goede of doen we wel het goede in tempo? En ja, als ik dan lees wat er gedaan wordt, dan kom ik alleen maar verkenningsfase, planvoorbereidingen, projectopdrachten tegen. Maar uitvoering, ho maar, en dat vind ik toch wel erg jammer. Ik had nog een kleine technische vraag, maar dat gaat over pagina 11, daar staat waterkwaliteit en ecologie 55% gerealiseerd. Nou, dat is ieder jaar, dus zo heb ik al aangegeven dat er minder gerealiseerd wordt dan afgesproken met investeringen. En dan staat er voor het project innovatieve uitvoering, pilot waterkwaliteitsverbetering landelijk gebied, mensen met behulp van drainblocks worden de uitgaven vanaf 2025 verwacht in plaats van dit jaar. En dan is mijn vraag, waarom wordt dat uitgesteld en komt dat er dan nog wel van? En zo ja, wat bedoelen we daarmee precies?

Dank u wel, mevrouw Hilders.

Ja, dank u wel, voorzitter. Als ik het dus goed begrijp, dan is er 300 miljoen van het Rijk. Staat er dus niet op de begroting van de provincie en ook niet van het waterschap. Wie houdt er dan toezicht op? U had het net over de raad, mevrouw Van Bergsma, maar daar zit u toch zelf in, dus dan moet u dus weten wat er met die 9 miljoen of zo gebeurd is. Waarvan sprake is dat de provincie heeft ingezet voor studies en administratiekosten en dergelijke. U zit daar toch bij. Wie legt er dan verantwoording af over die 300 miljoen?

Dank u wel voor de tweede ronde. Ik kijk eerst naar links naar meneer Wolfhagen, dan meneer Jansen en dan mevrouw Van Berg.

Ja, mevrouw Laeven, ik begreep u volledig. Ja, wij zullen, en dat doen we nu ook al steeds meer, beverwerende rasters plaatsen bij projecten. Daar zijn we al mee aan de slag. Die staan ook allemaal in de budgetten opgenomen. Maar u zult ook begrijpen dat we niet van vandaag op morgen 3000 km kunnen gaan inrasteren, maar daar waar we met een project bezig zijn, doen wij dat wel. Dat is over de werkwijze. Ja, u zegt dat die verdrinkingsvallen niet humaan zijn. Dan kan ik me daar iets bij voorstellen. Ik heb er ook geen kant-en-klaar antwoord op, maar wat ik wel begrepen heb, is dat de Brabantse Delta zeer actief bezig is met de bestrijding van die muskus- en beverratten, om reden dat dat ook een bijzonder groot probleem is aldaar. Wat ik wel ga doen, is dat ik een keer contact op ga nemen met de Brabantse Delta, hoe hun denken of bezig zijn met de zaak om het meer in de preventieve sfeer te zoeken en of dat mogelijk is, dat weet ik niet.

Dank u wel de heer Jansen.

Ja. Door de vraag van de heer Hagen, voorzitter, kwam ik tot de ontdekking dat ik in mijn antwoord toch een stukje vergeten was. Dat heeft te maken met de doelen die er staan in de percentages, meneer Hagen. Kijk, na een herinrichting van een beek kun je heel snel constateren of de waterkwaliteit verbetert, als het gaat over stikstof en fosfor, om maar wat te noemen. Maar de ecologische kwaliteit, die heeft wel een jaar of vijf nodig om op orde te komen, om stabiel te worden, want dan moet eerst weer nieuwe begroeiing in de beek en overbegroeiing en dan moeten er insecten komen. Nou ja, dat is een heel samenspel. Ik denk dat we dat met zijn allen wel snappen als waterschapsbestuurder en de metingen daarvan en de toetsingen die gebeuren dus ook veel later. Is dat nog even wat met die percentages is en het herijken van die percentages gebeurt op basis van werkelijkheid. Dus als we positief geprognotiseerd hebben bijvoorbeeld 40% en dat blijkt dan 28 te zijn als we twee jaar verder zijn. Dat is omdat we dan aan het meten zijn geweest en dan echte cijfers hebben. Doen we het goede, zei u, dat is de vraag die ik me of dat is wat ik me afvraag. Ik denk dat wij de goede dingen doen. En ik constateer dat ook, omdat ik weet dat we, laten we in ieder geval zeggen, binnen de waterschappen zeker niet achterlopen, misschien zelfs andersom. Dat heeft ook met de bijzondere situatie in Limburg te maken, omdat onze hele geomorfologie er wat anders uitziet. Daarvoor moeten wij vaak over andere dingen nadenken. En waar wij bijvoorbeeld vorig jaar de richting hebben ingezet van watersysteemherstel en niet alleen van water- of beekherinrichting, is dat voor een aantal waterschappen nog helemaal niet aan de orde. Die zijn zover nog niet. Dus daar, ik ben ervan overtuigd dat we met de goede dingen bezig zijn. U vroeg iets over de drainblocks, technische vraag. Het probleem van de drainblocks was ingezet om in het najaar gerealiseerd te worden en dat kon op dat moment door een aantal weersomstandigheden en andere knelpuntjes niet in de tijd gebeuren. Dus daarmee is het project in 2024 wel opgestart, maar zijn de rekeningen pas in 2025 gekomen. En dat is de simpele verklaring voor dit verhaal.

Dank u wel, mevrouw van Wers.

Ja, in antwoord op de vraag van mevrouw Hilders. De verantwoording, de uitgaven die worden geaccordeerd door de regionale actietafel. En dat is een soort van bestuur van het programma, om het zo maar even te zeggen, die accorderen de uitgaven. Verantwoording vindt plaats door het programma in de halfjaarlijkse voortgangsrapportages en de provincie is penvoerder van de financiën en de controle daarover vindt plaats via de afdeling Financiën. En die moet mij nou niet vragen hoe dat heet en welke naam dat die medewerkers of afdeling heeft van de provincie. Maar die controleren natuurlijk en daarmee hebben wij goed zicht op de uitgaven in dat opzicht dus. Daarnaast wordt door het ministerie de 300 miljoen niet in één keer uitgekeerd, hè? Het is niet dat dat nu een pot geld staat met 300 miljoen, waar we ook nog een zelfde bedrag cofinanciering aan toevoegen, hè? De bedragen die wij daarvoor gereserveerd hebben, brengen wij in als cofinanciering. Heeft u goed onthouden? Ja. En daarom hebben wij natuurlijk hier intern op het moment dat wij de rapportages krijgen, worden die ook hier besproken. Ook de agenda van de regionale actietafel wordt hier in het dagelijks bestuur besproken. Collega 8 en ik zitten namens het waterschap in die regionale actietafel en wij zitten daar met mandaat van ons dagelijks bestuur, dus er zit wel degelijk controle op, om het zo maar te zeggen. Maar ik zorg en ik ga inbrengen in de regionale actietafel om de najaarsrapportage ook aan de colleges en aan de bestuursorganen zoals PS de raden in het algemeen bestuur ter beschikking te stellen.

Dank u wel.

Dank u wel. Nog eens kijk ik. Naar aanleiding van wat de portefeuillehouder zei, laat ik eerst nog even de heer achter reageren. Die zag ik net met een vingertje op en dan eigenlijk ben ik dan rond, maar voor deze ene keer laat ik u nog een interruptie doen. Geweldig.

Dankjewel, voorzitter. Ter aanvulling, om misverstanden te voorkomen: we hebben bij het vaststellen van het beleidsplan waterkering gehad over antigraverijmaatregelen in dijkversterking. Nou, dat loopt op dit moment. Nee, dat loopt in afronding, zeg maar, wat het HBP-landelijk daartegen kijkt. En om even de verwarring te voorkomen met de 3000 km watergang die we hebben: dat geldt dus niet, zoals de heer Wolfhagen zei, voor de dijkversterking. Daar wachten we nog op een definitief antwoord. Maar waarschijnlijk gaat eruit komen dat het landelijke NBP zegt dat de maatregelen voor antigraverij niet subsidiair zijn en dat betekent dat het waterschap zelf daar iets van mag gaan vinden.

Dank u wel. Mevrouw Hilders, alstublieft heel kort houden. Ja, dat kan.

Ja, fijn dat u gaat voorstellen dat wij de najaarsrapportage krijgen, maar ik zou eigenlijk ook de voorjaarsrapportage wel op tafel willen hebben. Kan dat?

Zal ik in één keer meevragen, hoor, is één moeite.

Bij deze toezegging? Dan ga ik kijken naar de vergadering. Wilt u dit als gek? Probeer het altijd bij dit soort stukken hamerstuk of bespreekstuk. Ik wil links bespreekstuk, dus dan wordt het altijd een bespreekstuk. Ik heb het geprobeerd, meneer Berger. Het lukt niet altijd 3.5 ga ik naartoe met uw welbevinden.