Spreekrecht toehoorders

Dan gaan wij naar het spreekrecht van toehoorders. Ik heb twee insprekers die zich hebben gemeld, dat zijn mevrouw Steens en de heer Verhagen. Mevrouw Steens, kunt u plaatsnemen achter het spreekgestoelte, dan krijgt u 10 minuten om in te spreken. Ik zie achterin een hand opeens omhoog gaan. Uw naam is? Ik heb daar geen melding van gekregen, maar we hebben een half uur, dus ik zou zeggen, u kunt als derde spreker na de heer Verhagen inspreken. Dank u wel, mevrouw Steens, aan u het woord. Oké.

Oké, werkt die? Ja, goedemiddag en dank dat ik hier weer mag spreken. Het is de vierde keer inmiddels. Ik ben Indra, wetenschapper en klimaatactivist, en u heeft het misschien al gezien: wij, Extinction Rebellion, zijn in diepe rouw vandaag. Wij rouwen vandaag om alles en iedereen die geschaad wordt. Geloosd door Chemelot in de Maas, wij rouwen om al het waterleven in de Maas, van wie het leefgebied vergiftigd wordt. Wij rouwen om de omringende natuur, alle dieren en planten en de nabije ecosystemen die de Maas nodig hebben om te kunnen overleven. Wij rouwen om de marine-ecosystemen die kapotgaan door alle microplastics en alle giftige stoffen die in de zee terechtkomen nadat Chemelot ze heeft geloosd. En wij rouwen om alle mensen die ziek worden door de giflozing van ons drinkwater. Want daar gaat het hier om. Het is een kwestie van leven of dood. Graag zou ik een minuut stilte willen houden om alles wat verloren is gegaan en zal gaan door giflozingen van Chemelot te herdenken. Dus ik ga nu beginnen met een minuut te timen en ik hoop dat jullie meedoen. Oké, dank jullie wel dat jullie hieraan meededen. Dan ga ik door met een meer. Want er is een kleine doorbraak. Ik heb het in mijn vorige inspraak gehad over de schadelijkheid van microplastics, dat ze bioaccumuleren, dus dat ze ophopen in onze natuur, waardoor het steeds lastiger wordt om ze uit ons drinkwater te filteren. En dat het juist de kleine hoeveelheden microplastic zijn die nu al aanwezig zijn in ons drinkwater, dat juist dat gevaarlijk is voor de volksgezondheid op de lange termijn. Omdat deze stoffen zich ophopen in ons lichaam en schadelijk kunnen zijn in verschillende organen. Tot nu toe was het bewijs dat microplastics schadelijk zijn vooral indirect, dus van dierproeven en van celculturen. Maar zeer recent is er een nieuw artikel gepubliceerd in de New England Journal of Medicine. En dat wil ik graag even noemen. Ik denk dat dat wel relevant is voor deze vergunning. Het artikel toont een directe link aan tussen microplastics en gezondheidsschade in mensen. Specifiek toont het aan dat microplastics in de plak van de bloedvaten geassocieerd zijn met een significant hoger risico op ernstige cardiovasculaire gebeurtenissen, dus dat is hartaanval, beroerte, zelfs met overlijden. Met een risico van 4,5 keer hoger in mensen met microplastics in hun plak en bloedvaten dan mensen zonder. Dus dat is een flink hoger risico. En kijkend naar de literatuur die dan nu beschikbaar is, is het natuurlijk vrij aannemelijk dat microplastics ook gelinkt gaan worden aan andere ziektes. En dan heb ik het nog niet eens gehad over ziekteverwekkers en zware metalen en andere toxische stoffen die gebonden kunnen zijn aan microplastics en dan vrij kunnen komen in het lichaam. Voor sommige metalen is dit trouwens al heel lang bekend dat ze zich ophopen in ons lichaam, dat ze ontzettend schadelijk zijn voor onze gezondheid en daarvoor hadden vergunningen überhaupt nooit afgegeven mogen worden. Dus het lijkt mij heel duidelijk, jullie moeten echt actie ondernemen om de lozingen van in ieder geval microplastics en zware metalen in de natuur en ons drinkwater te verbieden, want er is absoluut meer dan genoeg bewijs inmiddels over de schadelijkheid van deze stoffen om jullie te beroepen op het voorzorgsbeginsel. Het is jullie verantwoordelijkheid om te zorgen voor een veilige leefomgeving voor de Limburgers en het is echt bizar en totaal onverantwoord dat Chemelot nog steeds grote hoeveelheden schadelijke stoffen mag dumpen in de Maas en in ons drinkwater. Dus verbied die giflozingen van Chemelot. En ik herhaal het nog maar eens, want zolang het nodig is, komen wij terug opnieuw en opnieuw tot jullie beleid in lijn is met een leefbare toekomst. Dank jullie wel. Dank.

Dank u wel, mevrouw Steens. Zijn er naar aanleiding van uw inspraak nog mensen die behoefte hebben om vragen te stellen? Dan bedankt voor uw inspraak. Dan de heer Verhagen. Goedemiddag.

Goedemiddag, bedankt dat ik hier mag komen uitspreken. Ik ben iemand die veel van de natuur houdt. Ik doe graag aan openwaterzwemmen met een triatlon. Ja, dan kom je achter dingen zo nu en dan en je vraagt je wel eens dingen af en daar heb ik een stuk over geschreven voor deze inspraak. Half september 2022 was de stadstriatlon in Roermond en ik deed mee. Het was net na een hittegolf en eind augustus was het landelijk neerslagtekort opgelopen met ongeveer 300 mm. Normaal zou dat ruim 100 mm zijn. Het neerslagtekort in Limburg was het grootst. Bij mijn trainingsrondjes tussen Venbergweg Roermond langs de Maas zag ik overal blauwalg op het water liggen, dus bij het over de brug gaan in Roermond. In Venlo keek ik omlaag, zag overal de blauwalg. Overmatige groei van blauwalg is een teken dat het niet goed gaat met de waterkwaliteit en de natuur die daarvan afhankelijk is. Het weekend van de stadstriatlon was die blauwalgengroei verminderd. De organisatie deelde mee dat het water was goedgekeurd en dat er douches zijn op de plek waar de atleten het water uitkomen, om eventueel blauwalg af te spoelen. Ik moet hierbij een kanttekening plaatsen dat de triatlon ook het onderdeel zwemmen heeft en met borstcrawl krijg je onvermijdelijk water binnen. Dit laat zich niet schoonspoelen. Het was een pracht event die dag. Helaas was ik daarna een week ziek. Afgelopen vrijdag las ik op L1 nieuws dat Chemelot 45 miljoen liter uit het Julianakanaal haalt voor zijn productieprocessen. Hiervan verdampt circa 15 miljoen liter in de koelwaterfunctie en wordt 30 miljoen kubieke meter water als afvalwater in de Grensmaas geloosd. Had de blauwalg me ziek gemaakt, maar hoe en wat met al dat afvalwater dat in de praktisch stilstaande Maas is geloosd? Als werktuigbouwkundige en 40 jaar werkzaam geweest in de pompensector ging ik aan het rekenen. Wat betekent dit? 30 miljoen kubieke meter water per jaar? Nou, dat komt overeen met tweeëntachtigduizend kubieke meter afvalwater per dag. En wat betekent 1 m³ per seconde? Dit is een emmer met een inhoud van 10 liter. 100 van deze emmers gaan iedere seconde de Grensmaas in. En die emmer zit dan vol met afvalwater, vervuild met microplastics, arseen, nikkel, kwik, vanadium, cyanide en noem het maar op. De volumestroom van de Maas is circa 200 m³ per seconde, met een spreiding van 20 tot 3500 m³ per seconde. Wat betekent deze spreiding? Deze spreiding houdt in dat in tijden van hoogwater er 3500 kuub per seconde door de Maas gaat en het percentage afvalwater van Chemelot is dan 0,028 zeg 3%. Ik denk dat we nog andere problemen hebben, maar goed. Normaal is de vloeistroom van de Maas zo'n 200 m³ per seconde. Die ene kuub per seconde is dan 1/2% van de volumestroom. Een half procent van het water dat via de Maas bij ons door Venlo stroomt, is dus afvalwater van Chemelot, voor mij een significant deel. Peel aan de Grensmaas is hij waterinlaat voor drinkwaterproductie. En 1/2% van de instroom van dat inlaatwater is dus ook dat afvalwater. We zitten nu in een opwarmend klimaat. Te droge, hete lange zomers kennen we al. Volgens de wetenschap mogen we op nog meer hitte en droogte gaan rekenen. Vanmorgen las ik nog dat de waterschappen zich zorgen maken over komend jaar, onder andere de scheepvaart en dan de scheepvaart op de Waal en Rijn. Ze verwachten weer een hete zomer, heb ik trouwens al meerdere keren gelezen. In een hete en droge zomer kan het dat de Maas nog maar slechts 20 m³ water afvoert. Bij Maastricht wordt deze 20 m³ water verdeeld over de Grensmaas en de kanalen. 10 m³ water per seconde wordt dan aan de Grensmaas toebedeeld. Eerder is berekend dat Chemelot 1 m³ afvalwater per seconde in de Grensmaas loost. Dus in droge periodes wordt 10 m³ Maaswater gemengd met 1 m³ afvalwater. Oftewel, 1000 van deze emmers met Maaswater worden gevuld met 100 emmers afvalwater en dit elke seconde. Dit betekent 9,1% van het water afvalwater is van Chemelot. Ik vind dit enorm. Mogelijk is dit ook onderdeel van mijn week ziek na de triatlon. Ik moest ook terugdenken aan de kajaktochtjes van Smeermaas bij Maastricht naar Berg, net boven Eijsden, dus net boven de afvalpijp van Chemelot. Die deden we met onze kinderen. We deden dat bij warm weer en bij voorkeur bij laag water, want dan had je veel stroomversnellingen. In Berg bij het veer was een friettent en je kon er ook nog eens heerlijk in die Maas plonzen voor je met de bus van het kajakverhuurbedrijf weer werd opgehaald. Inmiddels weet ik dat het water daar in Berg al vervuild was met waarschijnlijk 9% afvalwater. Feitelijk hebben we hier in de chemische Chemelot-troep geplonst. Ik moet er nu niet meer aan denken, hoeveel plezier we er ook van hadden. De Maas is onderdeel van de drinkwatervoorziening voor 7 miljoen mensen. Deze drinkwatervoorziening is nu al zo'n 200 dagen per jaar onbruikbaar. Dit ook nog eens bij een verwachte extra groei van vraag naar drinkwater. Waarom wordt op een rivier nog geloosd als er geen of nauwelijks stroming is? Zeg maar stilstaand water. Op kanalen en meren mag nooit worden geloosd. Waterschap Limburg, stel je tot doel dat de Maas in regenrivier bij grote droogte als een kanaal behandeld gaat worden, dus verbod op lozen te beginnen voor het lozen van industrieel afvalwater. Dit als onderdeel van een transitie naar het volledig stoppen van het lozen van afvalwater in het oppervlaktewater. Met een opwarmend klimaat waarbij de zomers heter en droger worden, lijkt me dat noodzakelijk. Anders gaan wij op een andere manier nattigheid voelen. De ecologie moet voor de economie gaan, willen wij onze kinderen en kleinkinderen nog een toekomst bieden. Dank u wel. Dank.

Dank u wel, meneer Verhagen. Zijn er naar aanleiding van deze inspreker vragen, mevrouw Hilders? Ja.

Ja, dank u wel. Dank voor uw verhaal. Graag gedaan. Zoals u al mijn vragen hebt kunnen horen, hebben wij er moeite mee bij het waterschap om inzicht te krijgen in de beste beschikbare technieken die er zijn om te voorkomen dat deze zaken plaatsvinden. En er is een bedrijf over ingehuurd, Van der Vels. Die zouden in januari al een conceptrapport sturen en we weten nog steeds niet, mevrouw Hilders, graag concreet. Kunnen...

Heeft u aanbevelingen over de best beschikbare technieken die we zouden kunnen gebruiken om hier wat aan te doen? Nou

Nou, ik ben daar niet in. Ik heb daar geen kennis van, dat moet ik zeggen. Maar ik hoor wel dat microplastics zijn af te vangen en dat is algemeen bekend. Ook bij de drinkwatervoorziening worden de microplastics afgevangen. Dus waarom zou Chemelot die microplastics niet af kunnen vangen? Dat lijkt mij heel logisch. Dank.

Dank u wel. Zijn er nog meerdere mensen die een vraag willen stellen? Nee, dank u wel voor uw inspraak, mevrouw De Bruine. Beste

Beste dijkgraaf, beste leden van het waterschap, mijn naam is Marja. Ik ben sinds 2002 inwoner van Limburg en zoals veel Limburgers zie ik met lede ogen toe hoe grote en kleine bedrijven onze beken en rivieren vervuilen met stoffen die schadelijk zijn voor mens, dier en natuur. Dat dit legaal, dus met vergunning van het waterschap, gebeurt, is treurig. Maar dat weet u zelf ook wel. Daarom zal ik de vergunning van Chemelot, die al aan bod kwam tijdens het inspreken, hier verder buiten beschouwing laten. Mag ik in plaats daarvan uw aandacht voor deze foto van de iconische beelden op Paaseiland? Ik hoop dat iedereen ze kan zien. Vermoedelijk heeft niemand van u ze ooit in het echt gezien en dat geldt ook voor mij. Ze staan op één van de meest afgelegen plekken op aarde. Desondanks wist een handjevol Polynesiërs Paaseiland ergens tussen het jaar 1100 en 1200 te bereiken. Ze vestigden zich daar, floreerden en de bevolking vertienvoudigde in korte tijd. Er ontstond een bloeiende cultuur en deze beelden, de zogenaamde moais, zijn vrijwel het enige dat nu nog rest van die cultuur. Want na vier eeuwen was het in één klap over. Pardon. De bevolking op Paaseiland was sterk afhankelijk van bomen: boomstammen om moais te vervoeren, hout voor de huizen, hout voor de vissersboten, hout om voedsel op te bereiden. Op het ooit dicht beboste eiland kapte de bevolking na 400 jaar de laatste boom. Een cruciale natuurlijke hulpbron was binnen een tiental generaties volledig uitgeput en toen ging het rap: van houten huizen terug naar grotten, oorlogen, hongersnoden, kannibalisme zelfs. Geen ontkomen aan. Zonder boten kon niemand Paaseiland verlaten en de mensen zagen het zelf gecreëerde onheil vast wel aankomen. Toch lukte het ze niet om de bakens te verzetten. En nu vraagt u zich misschien af, wat hebben wij hiermee te maken? En het antwoord is meer dan u denkt. Het lijkt erop dat de planeet aarde het Paaseiland van de mensheid wordt. En voor u nu nerveus opzij kijkt naar degene met wie u aan tafel zit: wij eten elkaar niet op, in elk geval nog niet vandaag en zeker niet letterlijk. Maar je eigen habitat onleefbaar maken, strijd om voedsel, om water, om een dak boven je hoofd, dat is een stuk minder vergezocht. Kunnen wij iets leren van wat zich ruim vier eeuwen geleden in het klein op Paaseiland afspeelde? Het is te hopen. Ik som de parallellen even voor u op. Net als op Paaseiland is het aantal mensen op aarde in korte tijd geëxplodeerd. Gaan natuurlijke hulpbronnen er in razend tempo doorheen. Gaat Homo sapiens, en dat zijn wij dus, ontzettend tekeer. Soort na soort sterft uit door ons toedoen. En last but not least: we kunnen niet weg. Er is geen andere planeet waarop we met miljarden onze toevlucht kunnen zoeken als we de aarde uitgewoond hebben. Zijn wij in staat en bereid om het anders en beter te doen dan de bewoners van Paaseiland? Voor nu, helaas. De vraag stellen is hem beantwoorden en daarom rouwt Extinction Rebellion vandaag. Om wat verloren is gegaan, verloren gaat en nog verloren zal gaan. Toch zit ik niet bij de pakken neer. Minder vlees en minder zuivel eten, minder nieuwe kleren kopen, het vliegtuig zoveel mogelijk mijden. Het is verbazend gemakkelijk. Zoals de overheid ons zo graag voorhoudt: een beter milieu begint bij jezelf en daarmee heb ik dus invloed, ook al is het dan bescheiden. U als waterschap hebt aanzienlijk meer invloed. U controleert de kwaliteit van het oppervlaktewater in Limburg. U zet aan de knoppen als het gaat om schonere beken, om een Maas zonder microplastics, zonder chemicaliën en zware metalen, zonder landbouwgif ook en zonder te veel meststoffen. Schoon drinkwater begint bij u en ik doe een appèl op u, een moreel appèl: wees moedig en doe wat nodig is. Zorgen voor een schone Maas is zorgen voor marine ecosystemen, is zorgen voor het waterleven in en rond de rivier, is zorgen voor onszelf. Ik sluit af met een citaat van Descartes, een groot filosoof: "Ik denk, dus ik ben." En mensen kennen veel waarde toe aan hun capaciteit om rationeel te denken en logisch te redeneren. We geloven zelfs dat dit ons boven andere dieren en andere soorten plaatst. Dat zou een fatale vorm van zelfoverschatting kunnen zijn. Want elke dag lijkt "ik dacht, en toch ben ik er geweest" toepasselijker te worden dan "ik denk, dus ik ben." Struisvogelpolitiek is een luxe die onze soort en daarmee talloze anderen niet meer heeft. Dus verzet de bakens en voor u als waterschap betekent dat: bescherm de Maas, onze bron van drinkwater. We hebben geen reserveplaneet. Dank u wel. Dank.

Dank u wel, mevrouw De Bruine. Vragen aan mevrouw De Bruine? Ik zie geen vragen. Dank u wel. Kunt u de microfoon misschien? Dank u wel. Dan is het mogelijk om de vergadering te verlaten als u dat wenselijk vindt. Dan geef ik u daar nu de gelegenheid voor. Als u wilt zitten, dan is dat ook mogelijk. Dan vervolgen wij de vergadering.