Grondwaterbeleid en droogte - 14:00

Nee, onderkant staat aan. Zo staat hij aan en zo zet je hem uit.

Beste mensen, goedemiddag. Goedemiddag allemaal. Mag ik één van jullie aandacht en het verzoek om plaats te nemen, want de bijeenkomst zou om twee uur beginnen en ik zie dat we al iets uitgelopen zijn. Pak nog snel een kopje koffie of een stukje vlaai. En zoek een plekje, alstublieft. Hiervoor zijn nog heel veel plaatsen, dus ik verzoek jullie overal om naar voren te komen. Dat praat wat makkelijker dan ver naar achteren. Dat zou heel fijn zijn. Heel mooi, fijn. Mooi. Nou, ik zie dat iedereen de plek heeft ingenomen. Hartelijk welkom allemaal vanmiddag bij de themasessie waar het gaat om waterbeschikbaarheid en droogte. Het heeft even wat kruim gekost voordat wij een datum hadden waarop het AB niet andere verplichtingen had voor het waterschap, maar ruimte had voor dit thema en ook blij dat we daar voldoende tijd voor hebben gekregen. Omdat het twee onderwerpen zijn die ons allen na aan het hart liggen en waar wij ook graag in deze bestuursperiode een visiebeleid op willen hebben. Zodat we dat ook kunnen afsluiten in de richting van de volgende bestuursperiode, maar ook natuurlijk in navolging van de toekomst. We gaan het vandaag hebben over een opstap naar een oordeelsvorming op het gebied van grond- en oppervlaktewater en droogte. Het is dus niet een standaard themabijeenkomst in het kader van beeldvorming, maar het is eigenlijk al een tussenstap richting de oordeelsvorming en vandaar dat ik u ook van harte uitnodig om vooral uw inbreng te leveren. We gaan u inhoudelijk meenemen in een tweetal presentaties die enerzijds gaan over de uitwerking van grond- en oppervlaktewater, zoals wij er nu naar kijken en een opstap naar het convenant voldoende zoetwater en de inbreng van waterschap daarin vanuit het eigen beleid en visie van Waterschap Limburg. Wij horen graag uw opmerkingen, suggesties en meningen ten aanzien van de presentatie die u dadelijk van Wido Derks krijgt over grond- en oppervlaktewater en daarna krijgt u een presentatie over de visie en ons beleid richting de droogte als input voor dat convenant voldoende zoetwater en daar halen wij graag uw mening op over mogelijke maatregelen typen waarvan wij er een zestal aan u voorleggen die in ons beeld bijdragen aan de waterconservering gerelateerd aan de klimaatverandering. Om daar overigens invulling aan te geven en nadere uitwerking stellen wij graag een klankbordgroep in. Dat hebben wij ook in de uitnodiging benoemd, waarvan wij graag één afgevaardigde per partij of per fractie zouden willen hebben om dat team te versterken en deel te nemen om mee te werken aan de verdere uitwerking van die maatregelen. En voor wat betreft het grond- en oppervlaktewater komen we daar in Q1 2021 terug met een ontwerpnota en dat zal ook orde grootte zijn met betrekking tot de conceptvisie van Waterschap Limburg. Alstublieft. Zei ik 21 dan is de wens de vader van de gedachte geweest, alleen nu een paar jaar later. In de opmaat en opstap, zeg maar na deze presentatie hebben wij een filmpje voor u opgenomen om u even terug te leiden van wat hebben we in het verleden gedaan? Wat hebben wij en doen wij als waterschap op dit moment? En hoe zitten een aantal partijen in dit stuk? Waarbij ik ook niet onvermeld wil laten dat wij op de publieke tribune een aantal toehoorders hebben. Vertegenwoordigers van onder andere de Limburgse Land- en Tuinbouwbond in de persoon van de heer Van Dijk en de Arend Jan Kupers. Welkom heren, fijn dat jullie er zijn. Dat toont in ieder geval ook aan dat er belangstelling extern is voor deze bijeenkomst. Dan moet ik even naar de techneut kijken voor het filmpje.

Het klimaat verandert. Weersextremen nemen toe: heftige regenval en langere periodes van droogte. Ons watersysteem is ingericht op gemiddelde en vooral gericht op het voorkomen van wateroverlast, niet op langdurige droogte. Droogte raakt alles: drinkwater, landbouw, natuur, industrie, scheepvaart en recreatie. Wat is er al gedaan? Het waterschap werkt aan een aanpak op korte en lange termijn. Op de korte termijn zetten we in op onder andere extra boerenstuwen, automatisering van stuwen, flexibel peilbeheer en herstelprojecten zoals de natte natuurparel Waterbloem. Voor de lange termijn actualiseren we beleid, bijvoorbeeld over wateronttrekking, werken we met partners aan het convenant Voldoende Zoetwater met als doel een robuust natuurlijk watersysteem in 2050. Inzichten uit drie themasessies voor de aanpak op de lange termijn organiseerden we in 2024 drie sessies rond het thema waterbeschikbaarheid. De eerste sessie stond in het teken van kennisdeling en ging in op rollen en verantwoordelijkheden, de historie van het droogtedossier en relevante beleidsontwikkelingen. Tijdens de tweede sessie verdiepten we dit gedeelde kennisbeeld met hulp van vier externe experts die elk vanuit hun eigen vakgebied hun visie gaven onder leiding van professor Ruud Bartholomeus. In de derde en laatste sessie werd de voorgestelde vervolg aanpak gepresenteerd, gebaseerd op inzichten uit de eerdere sessies, met als doel draagvlak voor verdere besluitvorming. Het systeem zit aan zijn grens; optimalisatie alleen is niet genoeg. Structureel herstel van bodem en water is nodig. Grondwaterstanden moeten omhoog. Gebruik van grond- en oppervlaktewater moet omlaag. De opgave is urgent, samenwerking is cruciaal. Het waterschap moet het goede voorbeeld geven, samen aan de slag. Er ligt een opgave voor alle partijen: gemeente, provincie, landbouw, natuurorganisaties en het waterschap. Iedereen heeft een eigen verantwoordelijkheid in het behouden en herstellen van het watersysteem. We spraken hierover met bestuurders.

Maar ik vind het heel erg goed dat we dat samen als gezamenlijke overheden en samen met al die partijen dat we dat gesprek aan het voeren zijn. Hier in Limburg lopen we samen met Brabant ook al wat voor ten opzichte van de rest van Nederland, hè? Waar ze er nu achter komen dat we in Nederland toch ook soms een zoetwatertekort hebben, dus juist dat we dat gesprek met elkaar voeren, dat we alle mogelijke maatregelen en ook soms heilige huisjes dat we je toch in beeld brengen met elkaar. En daar dan het gesprek over voeren, dat is denk ik hartstikke goed.

Wij hebben die samenwerking die we aan zijn gegaan. Provincie, Waterschap met ook de terreinbeheerders, de LLTB en alle andere partners in Limburg. Ik kan me wel iets voorstellen bij datgene wat zij zeggen. Het duurt wel lang. Hoe kijk jij daar tegenaan?

Ja, en tegelijkertijd weten we ook dat er natuurlijk heel veel dingen in Limburg zijn die wachten op allemaal, hè? Op een eigen beslissing. Als we kijken naar het domein van energie, als we kijken naar het vraagstuk van natuur, van stikstof. Dat zijn allemaal dossiers die eigenlijk gisteren een oplossing nodig hadden. Maar je moet natuurlijk in de totale belangenafweging wel goed kijken wat je doet, dus je moet het wel zorgvuldig doen. Maar dat urgentie geboden is, dat voelen wij zeker ook.

Ja, en in het convenant zoetwater werken we met verschillende partijen en oplossingen voor die nieuwe waterbalans, zeg maar. Als het ware dus met natuurorganisaties, met overheden, gemeente, provincie, waterschap, maar ook wij als agrarische sector willen daar kijken hoe wij onze oplossingen erin zien, zeg maar, en welk stukje, welk steentje wij bij kunnen dragen.

We zijn al een aardig eind op weg en belangrijke keuzes liggen voor ons. Daarom dat wij in deze themabijeenkomst het gesprek met elkaar aangaan. Welke keuzes wij maken in maatregelen om daar voorbereiding op een toekomstbestendig watersysteem.

Heeft u al gehoord van dit scheerapparaat dat de standaard voor glad scheren heeft gezet? Binnen slechts 3 seconden scheert het gladder dan de huid van uw vrouw zonder donkere puntjes achter te laten.

Je wil hier toch niks mee zeggen, Josette?

Het is ontwikkeld in samenwerking met ingenieurs van de gerenommeerde Technische Universiteit van München en verwijdert moeiteloos hoofd- en beenharen dankzij geïmporteerde diamant. Nou.

Ja. Ja, we beginnen eigenlijk nog met een hele korte inleiding om bij u een beetje op het netvlies te plaatsen waar het gaat om onze koers van koers naar blauw kompas. Ik neem u daar heel kort in mee om het weer even te plaatsen in het thema waar we vandaag over spreken, want dat thema heeft nauwe banden en is ook eigenlijk een onderdeel van onze koers naar een blauw kompas. En, we hebben altijd als waterschap gezegd, we gaan voor voldoende water, droge voeten en schoon water en we zien in het kompas en dat is ook met het AB al een aantal keren gedeeld dat wij nu gaan voor water schoon en gezond maken, bewust beschermen tegen water en water eerlijk verdelen. Dat wordt eigenlijk onze nieuwe koers. Ons nieuwe kompas. En, we zien ook dat we dat als missie hebben gekozen en daaronder zitten ook de thema's die we daar zeker aan verbinden als kernwaarden. Dus dat wij duurzaam zijn, dat wij innovatief zijn, dat we ook datagedreven zijn. En als laatste en ik noem het niet bewust als laatste dat we het samen doen samen met andere partijen. En, dat betekent dat wij ook een veranderende organisatie zijn en dat wij op weg gaan naar een organisatie die ook gesteld staat voor de uitdagingen van morgen. En ik zeg morgen, maar eigenlijk hebben wij die uitdagingen vandaag ook al als het gaat om de thema's waar we vanmiddag over gaan spreken. Ik vraag even om de volgende sheet. We hebben in het kader van het blauwe kompas en om te kijken van hoe gaan wij daar nu mee aan de slag als het gaat om de onderdelen zoals ik die net genoemd heb en ik kom dadelijk nog even bij de leidende principes die we daarbij bedacht hebben verdeeld in 4 gebieden en die gebieden zijn de Maasvallei en de plassen, de Laaglandbeken en de Peel, de Maasduinen tot de Meinweg en het Heuvelland. En we zien dat al die 4 gebieden een eigen watersysteem hebben, bodemopbouw hebben en op basis daarvan ook een uitdaging bieden om daar aan de slag te gaan. En dat gaan we vooral gebiedsgericht doen. En, ik hou het bewust even kort. En daarvoor hebben we een aantal leidende principes benoemd die eigenlijk de basis vormen van hoe wij als waterschap naar de wereld kijken. En we zien dat het hele systeem eigenlijk een natuurlijk watersysteem is voor ons, die ook de basis is van al het leven. Ook al leven we nu in een mensgemaakt systeem, maar we hebben nog steeds dat natuurlijk watersysteem en we willen niet afwentelen op andere gebruikers of andere omgeving. We vinden dat wij daar zelf verantwoordelijk voor zijn en dat we daar ook eigen keuzes in moeten maken. En dat geldt ook voor de waardebenadering, de maatschappelijke waarde van alles wat wij als waterschap buiten doen. En dat doen we niet alleen. Dat doen we samen met partners ook in die gebiedsgerichte aanpak en we kunnen het ook niet alleen, want dat hebben wij in de laatste jaren ook gezien. Het is niet nieuw dat wij zeggen dat wij problemen aanpakken bij de bron, maar soms is het makkelijker gezegd dan gedaan. En toch willen wij daar vanuit dat specifieke gedachtegoed willen wij aan de slag gaan om in ieder geval te kijken. Hoe kunnen wij nou de koe bij de horens vatten aan de bron? We hebben ook gezegd, we doen het gebiedsgericht, daar ben ik net al op ingegaan en we vinden ook dat we wendbaar moeten zijn, want we hebben te maken met een klimaatverandering. Die vraagt van ons flexibiliteit en aanpak en ik denk dat we daar ook mee aan de slag moeten gaan. En ik vond het belangrijk om dit toch met u te delen. Onze nieuwe koers. Het blauwe kompas waar wij de komende tijd mee aan de slag gaan en waar we zeker nog bij u terugkomen om ook bij u als AB op te halen, maar ook bij alle andere partijen. Hoe zitten wij daarin en hoe kunnen wij dit actief gaan uitdragen, maar zeker ook als onderdeel van de presentaties die u straks gaat krijgen en waar wij ook van u vragen om daar in ieder geval uw input op te geven. Dan ga ik nou ja goed. Ik denk dat deze helder is dat onze opgave is om water zo eerlijk mogelijk te verdelen. En, wij kunnen daar natuurlijk een rol in spelen, maar wij staan daar natuurlijk niet alleen in. Dat zal een gezamenlijke aanpak moeten zijn. Ik ga naar de eerste presentatie. Ik wil u vragen om tijdens de presentatie enkel toelichtende vragen te stellen. Ik wil u ook vragen om dan de microfoon te gebruiken die op de tafel staan, want ik weet als geen ander hoe akelig het is als je thuis zit te volgen. En daar stelt iemand een vraag zonder microfoon en je weet niet waar het over gaat. Dus het verzoek om de microfoon te gebruiken die voor u staat.

Ja, dank je wel Youssef. Mijn naam is Wido Derks. Ik ben adviseur waterbeheer binnen de afdeling waterbeleid. Samen met collega Twan Gielen werken wij met name aan het spoor de ontwikkeling van samenhangend beleid voor grond- en oppervlaktewater. En nou, komend kwartier, 20 minuten, neem ik u mee in de uitwerking en de voortgang daarvan. Ik wil het nog iets scherper stellen dan wat Josette net aangaf. Als u inderdaad echt de draad kwijt raakt, stel dan graag de vraag, maar anders bewaar ze tot direct na de presentatie. Doel voor vandaag? Jullie inzicht te geven in de stand van zaken van dit beleidstraject, maar ook zeker input op te halen met betrekking tot een eerste set aan strategische beleidsuitgangspunten die we ongeveer over een kwartier met u gaan delen. En nou ja, uiteindelijk is het uiteraard ook bedoeld om het bestuur voor te bereiden op de beleidskeuzes die we daarin gaan maken. De inhoud van de presentatie: ik geef eerst een klein stukje context, er zal misschien wat overlap zijn met zaken die in het filmpje al aan bod geweest zijn. Daarna zal ik vrij uitgebreid ingaan op de manier waarop wij dit proces hebben ingericht. Dan komt de eerste contour en dan willen wij ook graag inderdaad ophalen en uw reflectie op die beleidsuitgangspunten. Nou, een stukje introductie, aanleiding en urgentie. Nou, we hebben daar in drie themasessies al behoorlijk bij stilgestaan en in het filmpje kwam het net ook aan bod. Klimaatverandering leidt tot meer extremen, waarbij het thema droogte eigenlijk steeds nadrukkelijker zal gaan spelen. Maar niet alleen droogte, op sommige momenten ook wateroverlast. En dat is denk ik wel belangrijk om in het achterhoofd te houden dat het systeem, het watersysteem dat we in de toekomst voor ons zien, eigenlijk robuuster moet worden en meer bestand tegen die beide extremen. Nou, wat we ook constateren, is dat er eigenlijk op dit moment binnen het waterschap nauwelijks beleid is met betrekking tot het gebruik van grondwater. Het is overigens wel een onderwerp waar wij zeer zeker niet alleen over gaan. Met betrekking tot grondwaterbeleid is het zo dat zaken rondom het diepe grondwater en de strategische keuzes daarin op het bord van de provincie liggen. Zij gaan ook over de industriële onttrekkingen en de vergunningverlening voor de drinkwatervoorziening. Het waterschap gaat over de ondiepe onttrekkingen en met name de landbouwkundige onttrekkingen. En daarnaast zijn wij beheerder van het regionaal watersysteem, dus alle beken.

Ik heb een verhelderende vraag, klopt het dat die grens ongeveer op 800 m diepte ligt?

Nee.

Hoeveel lang, hoeveel lang.

Nou, wij gaan eigenlijk met name over de onttrekking uit het eerste freatische pakket, dan heb je het over 25-30 m en alles wat veel dieper zit. Dat zijn eigenlijk over het algemeen de vergunningen die door de provincie worden afgegeven. Daar zitten bijvoorbeeld de energiesystemen. Daar zitten de diepe onttrekkingen voor de grondwaterwinning. Dat is vrijwel ja, al die hoeveelheden die komen uit diepe putten, een klein deel uiteraard uit Maaswater, maar dat zijn zaken die zijn wettelijk toegeschreven aan de provincie. Dus overigens ook een reden dat wij sinds een aantal maanden nu ook een gezamenlijke werkgroep hebben ingericht om samen met de provincie over deze thema's verder door te werken. Een ander onderdeel waar we eigenlijk meer en meer achter komen, is dat de samenhang die er is tussen grond- en oppervlaktewater, dat die eigenlijk niet zo in ons huidige beleid verankerd is. We hebben dus een afzonderlijke set met beleidsregels voor oppervlaktewater. Maar wat je bijvoorbeeld ziet, is dat we dan een onttrekkingsverbod instellen voor het gebruik van water uit de beken, maar dat er in de directe nabijheid van de beek best wel de nodige grondwaterputten kunnen liggen waar dan nog heel veel water uit onttrokken wordt. En dat heeft links of rechtsom wel wat effect op de toestand in onze beken. En omgekeerd zijn er ook meer verbanden, dus met de uitwerking van het beleid willen we nu veel nadrukkelijker ook naar die samenhang tussen die twee onderdelen gaan kijken. Een ander belangrijk traject wat nu loopt, waar mijn collega Jos Teeuwen straks meer over gaat vertellen, is dat convenant voldoende zoet water waar we vanuit een intentieovereenkomst eind '22 nu volop bezig zijn om dat convenant handen en voeten te geven. En wat we zien, we hebben één beleidsverkenning gedaan dat we best wel wat knelpunten zien in de uitvoering van het huidig beleid. Ik ga een paar voorbeelden noemen. Van de zomer ook gezien tijdens extreme droogte dat in omgevingsgerichte wateren, dus dat zijn, zeg maar, de landbouwbeken samengevat, dat wij al een onttrekkingsverbod hadden voor de normale open teelt, dat kapitaalintensieve teelten dan nog langer water mogen gebruiken, maar dat we toch zoveel onttrekkingen zien dat op sommige plekken, ja, eigenlijk binnen enkele dagen die beken hartstikke droog gepompt worden. Nou, dat kun je niet altijd voorkomen, maar daar zit wel iets dubbels in. Uiteindelijk is het ook voor het watersysteem van belang dat daar wel enige doorspoeling kan plaatsvinden, omdat je anders ook veel meer risico krijgt op allerlei waterkwaliteitsproblemen. Dus dat is één van de dingen waarvan we zeggen, nou, daar moeten we toch meer spelregels hebben hoe we in op die momenten van echt extreme droogte, hoe we dan dat water eerlijk verdelen en dat als er aan die beek tien boeren zitten die allemaal kapitaalintensieve teelten hebben, dat die eigenlijk allemaal nog een stukje van dat water zouden kunnen gebruiken en niet de eerste twee die het hoogste in het systeem zitten die dan van daaruit eigenlijk al dat water pakken. Nou, een ander voorbeeld. Wij krijgen nu inzicht in de onttrekkingshoeveelheden. Ja.

Ik wilde graag een vraag stellen over de samenhang met de gronden en oppervlaktewater, wat u zojuist uitgebreid uitlegde. Maar eigenlijk missen we daar nog één groep in en dat is het stedelijk gebied. U geeft aan u ziet dat er in het grafisch gebied in het buitengebied veel beregend wordt en dat dat uit grondwater komt. Maar neemt u het stedelijk gebied dan ook mee? Want daar wordt ook beregend bij alle straten en tuintjes. En ja, het zou heel goed zijn als dat ook in die samenhang meegenomen zou worden.

Ja.

Ik snap de vraag. Ik kan misschien ook heel kort antwoord geven, maar ik denk ook dat het goed is om vragen naar aanleiding van aan het einde te stellen en alleen toelichtende vragen of verduidelijkende vragen tijdens de presentatie. Want anders krijgen we discussie wat we eigenlijk aan het einde willen doen. Dus misschien wilt u hem parkeren, mevrouw Heeze?

Heel Helder hoor.

Ja, dank u wel. Als het straks beantwoord wordt, is het ook goed. Als ik meegenomen word, dank u.

Ik zal er, laat ik aan het eind inderdaad dan kort even op ingaan. Een ander knelpunt, wat ik eigenlijk even wilde schetsen, is van: wij hebben nu in onze regelgeving de afspraak dat onttrekkingen aan het eind van het kalenderjaar opgegeven moeten worden. En dat betekent dat wij in maart, april van een nieuw kalenderjaar het totaalbeeld hebben van wat onttrokken is in het achterliggende jaar. Waar wij graag naartoe willen, is dat wij een realtime inzicht gaan krijgen in wat in een gebied onttrokken wordt. Omdat we ook veel nadrukkelijker de draagkracht van een lokaal watersysteem willen stellen. Dan moet je denken aan bijvoorbeeld een stroomgebied dat we veel meer centraal willen stellen. En als je dan realtime inzicht hebt in wat er in dat deelgebied binnenkomt en wat wordt onttrokken, kun je veel nadrukkelijker volgen wat de toestand lokaal in een stroomgebied is. Dus ook een ontwikkeling die je bijvoorbeeld al ziet bij Waterschap De Dommel. Die stellen eigenlijk onttrekkingsbeperkingen of verboden in voor afzonderlijke stroomgebieden. En dat is dus gebaseerd op: nou, wat is daadwerkelijk de toestand in het stroomgebied? Nou, dat zijn een paar voorbeelden. Ik kan er nog legio meer noemen, maar we hebben eigenlijk met elkaar wel geconcludeerd dat het huidige beleid ons onvoldoende in staat stelt om te kunnen sturen op voldoende water voor alle functies, op elk moment in het jaar.

Mag ik ook een vraag stellen? Hebben jullie ook meetgegevens of modellen waaruit blijkt of een inschatting valt te maken hoeveel watergebrek je in een droogteperiode hebt, zodat je kunt sturen op hoeveel je in een natte periode vast moet houden voor iedere periode?

Ik denk dat dat een inhoudelijke vraag is die ik ook graag wil parkeren aan het einde, zodat we nu ook echt.

De meetgegevens zijn er nog en modellen zijn? Nee.

Dat mag ik u. Dadelijk stel ik mijn vraag. Het is echt als het gaat om een toelichting op dingen die u hier niet begrijpt dat we die duiden en de discussie laten tot na het, want dat dit... Ik wil niet zeggen dat het frustreert, maar ik kijk ook even naar de tijd dat wie doet ook de tijd heeft om de presentatie af te maken en dat we daarna het gesprek voeren.

Dat respecteer ik. Maar ik probeer erachter te komen waar de beleidsuitgangspunten die ons nu voorgesteld worden op gebaseerd zijn.

Ja, daar gaan we dadelijk over hebben. Dank u wel.

Dan hebben wij gesteld dat we het hoofdaccent leggen op waterbeschikbaarheid en het onttrekkingen deel, omdat we daar wel een belangrijke knop zien om te kunnen sturen of te kunnen bijsturen. Dus dat is de eerste focus, maar tegelijkertijd zal nieuw beleid wat wij uitwerken geen negatief effect mogen hebben op de waterkwaliteit en ecologie en ook geen extra risico op wateroverlast mogen opleveren. Dus dat zijn zaken die we randvoorwaardelijk meenemen bij de uitwerking van de beleidsuitgangspunten. Nou, dit is een beetje dubbelop met wat ik net al gesteld heb. De afbeelding laat zien de maanden in het jaar, beginnend in januari, eindigend in december. De stippellijn is eigenlijk het beeld wat het effect is van klimaatverandering. Dus in de winter zal het op veel plekken wat natter worden en worden de grondwaterstanden wat hoger. De doorgetrokken blauwe lijnen zijn de grondwaterstand die je nu gemiddeld door het jaar ziet en wat je vooral ziet is dat de periode van tekort van maart april tot eind van het jaar die grondwaterstanden daar komen veel lager te liggen en daar zit natuurlijk ook het vervelende effect dat je droogteschade krijgt en veel meer moet gaan beregenen en ook de natuur het zwaar te verduren krijgt. Nou, wat doen we nu al? Er werd ook in het filmpje al het een en ander over gezegd. Wij voeren op diverse plekken beekherstelprojecten uit. We hebben een pilot ook lopen voor beekdal brede inrichting bij de Grote Molenbeek. We zijn al best wel opgeschoven met ons peilbeheer en tot 2018-19 hadden we zomerpeilwind op peil. Daardoor zijn wij eigenlijk daarna al van afgestapt en hebben we gezegd, van nou peil blijft in principe het hele jaar hoog. Dus ook daar hebben we best wel een goede stap gemaakt. We hebben de mogelijkheden voor wateraanvoer geoptimaliseerd, de wateraanvoer, het gebied waar we water aan kunnen voeren is. En 1,5 twee jaar geleden de hoeveelheid water die we binnen kunnen halen, vergroot van 3 kuub per seconde tot bijna 5. Maar dat is ook wel de rek die we in dat systeem hebben, dus daar kunnen we in de toekomst geen extra plus meer opzetten, maar dat is in ieder geval ook een goede stap die we gemaakt hebben. Daarnaast zijn er vanaf 2000 ongeveer 1900 boerenstuwtjes geplaatst. Dat is denk ik ook een hele goede ontwikkeling, maar ook daar geldt wel de meest voor de hand liggende plekken zijn inmiddels wel voorzien van dit soort stuwen dus ook daar kunnen we niet verwachten dat we daar nog een verdubbeling of iets dergelijks uit kunnen halen. Nou, verder zijn we nu en dat is een beetje experimenteel, maar zijn we ook bezig om in Zuid-Limburg een vijftal middengrote buffers te voorzien van uitstroomvoorzieningen, zodanig dat we ook daar kunnen sturen en reguleren op de tempo waarin we dat water uitlaten. En het achterliggende idee is dat als je dat uit zou kunnen rusten of zou kunnen koppelen met de weersinformatie dat je ook zou kunnen besluiten om op een aantal plekken als er geen verdere regenval verwacht wordt het water gewoon een paar dagen langer in de buffer te houden, zodanig dat er ook een hoeveelheid water kan infiltreren naar het grondwater. Verder hebben we de afgelopen twee jaar ruim 50 extra stuwen geplaatst in onze eigen leggerwatergangen. Dat geeft veel meer mogelijkheden om water op die plekken langer in het systeem te houden. Een andere grote stap die we gemaakt hebben is dat we een aantal grote stuwen hebben geselecteerd die we hebben vernieuwd en ook tegelijkertijd hebben geautomatiseerd zodanig dat we ook daar scherper kunnen stuwen en in feite al wat hogere stuwstanden in die beken kunnen hanteren en sneller kunnen reageren op eventuele weerswisselingen. Nou, de totale omvang ruim 10 miljoen euro, met deels middelen vanuit Deltaprogramma, hoge zandgronden en stuk natuur. Samenvattende conclusie van mij is wel en dat heb ik ook al eens eerder in de commissie een paar jaar geleden aangegeven. Laaghangend fruit is wel een heel eind geplukt. Als je het hebt over optimalisatie van het systeem, hebben ook daar de meeste optimalisaties al doorgevoerd en we zitten wel echt aan de grens van wat het huidige systeem aankan en dus zullen we moeten kijken naar een transitie van het huidige systeem naar een nieuw systeem. Nou, dat heb ik op deze sheet staan. We zullen dus het watersysteem moeten omvormen echt naar een systeem wat nog veel meer gericht is op conserveren. We zullen daarin ook meer tempo moeten gaan maken, omdat de klimaatverandering harder gaat eigenlijk dan het effect wat we tot nu toe met de huidige maatregelen kunnen sorteren. Dus als we niet in beweging komen, dan raakt ons systeem eigenlijk nog verder uit balans. En, wat ook in het filmpje al werd aangegeven, we moeten echt gaan streven op langere termijn naar hogere grondwaterstanden. En dat is niet alleen voor de natuur van belang. Ook voor de landbouw is dat uiteindelijk een belangrijk punt. Nou, we zouden dat bij voorkeur willen doen langs het principe van systeemherstel. Hier even een plaatje van zo'n dwarsdoorsnede. Nou, dit principe is recent ook al eigenlijk toegelicht in een excursie die met het AB geweest is, maar om even heel kort samen te vatten van hoger in het systeem. De buffers vergroten, daar kunnen de grondwaterstanden over het algemeen ook wat verder omhoog, omdat die daar al dieper zitten. Maar dus eigenlijk op meerdere schakels in het systeem. Water conserveren de ontwateringsmogelijkheden wat terugdringen de beken robuuster maken en dan krijg je dat de trage grondwaterstromen en de kwelstromen veel meer weer gebruikt worden. En dat zijn denk ik zaken die door al die ontwatering op veel plekken een heel eind teniet gedaan zijn en die sponswerking van dat landschap moeten we dus veel meer weer terug gaan pakken. Nou, hoe richten we dit beleidsproces in? We werken conform afspraak ook met het AB. Volgens de Bob-structuur. We kiezen ervoor om dit traject in twee stukken te knippen, waarbij we nu bezig zijn met de uitwerking van strategisch beleid. Dat hebben we eigenlijk ook gezien in een oriëntatie op de andere waterschappen. Er zijn nog weinig waterschappen die een heel verfijnde uitwerking hebben voor het gebruik van grondwater. En, we werden eigenlijk met name ook geïnspireerd door wat we zagen bij Waterschap Vechtstromen. Die hebben een strategisch kader gemaakt voor het gebruik van grondwater. En nou, wij willen dat eigenlijk wat breder trekken. We willen beginnen met een strategisch kader voor grond- en oppervlaktewater. Als we alle stappen doorlopen, is het beeld dat wij medio volgend jaar dat vastgesteld hebben. Daar zit voor ook een traject van zienswijzes. En het beeld is dat wij in Q1 volgend jaar met een ontwerpnota willen komen. Parallel daaraan gaat een tweede traject lopen en dat is de doorvertaling uiteindelijk naar alle tactische en operationeel beleid. En dan moet je gewoon denken aan de vergunningvoorschriften als mensen onttrekking willen uitvoeren of als er. Hoe heet dat? Als mensen ja, feiten. Grond- of oppervlaktewater gebruiken en ook zeg maar de kaders die wij dan stellen, bijvoorbeeld met betrekking tot registratie en monitoring waar ik het eerder al even over had. Het beeld daar is dat we dat Q4 2027 definitief hebben vastgesteld. Als het sneller kan, zullen we sneller gaan, maar dit is wel een enorme klus die echt doorwerkt ook naar heel veel verschillende werkprocessen. En dan gaat het van peilbeheer vergunning en handhaving met ook toezicht op de vergunningsafspraken die wij dan hanteren. Maar ook beleid het traject met het convenant dus al die verschillende schakels zullen wij in de uitwerking van dat tactische en operationeel beleid mee gaan nemen.

Mag u vragen stellen. De urgentie is volslagen duidelijk in de hele presentatie, maar dat blijkt niet direct uit deze planning. Zijn er mogelijkheden om dat te versnellen? We zijn al sinds november 2022 bezig. Er zijn een aantal tussenstappen geweest. U geeft net aan wat er allemaal nodig is, maar zijn er mogelijkheden om dat proces te versnellen? Zeker. Als ik kijk naar Q4 2027, dan zit het huidige bestuur er niet meer en dit huidige bestuur heeft het hele traject mee gevolgd. Zou ook mooi zijn als die dan ook het tactisch operationele deel kan vaststellen.

Nou, interessante vraag. Ik ga niet over de inzet van het personeel, maar daar zijn vast mogelijkheden om dingen meer te comprimeren of in elkaar te schuiven. Maar het heeft vaak consequenties voor de inzet van een aantal collega's die betrokken moeten worden bij dit traject. Een ander belangrijk aandachtspunt wat ik wel mee wil geven is: wij zullen op een aantal onderdelen de zaken samen met de provincie moeten verankeren. En daar vind ik het minstens zo belangrijk dat wij ook daar wel het tempo aanhouden wat ook de provincie aankan. Maar dat zijn ook zaken waar we onze bestuurders ja regelmatig met de provincie over laten spreken.

En dan zal ik het kort overnemen. Ik heb de vraag gehoord, we nemen hem mee en we komen daar ook nog even op terug.

Overigens, dan kan ik wat sneller ook door dit onderdeel heen. We gaan hier naartoe. Kijk, er liggen ook nog relaties naar al lopende planvormingstrajecten. We hebben straks dat intro gehad met de uitwerking van missie, visie en het Blauw Kompas. Nou, dat komt begin volgend jaar. Het convenant Voldoende Zoet Water komt begin volgend jaar. Maar waar we ons met name ook op willen richten, is dat wij de juiste kaders in ieder geval mee kunnen nemen in de nieuwe waterbeheerprogramma en in het provinciale waterplan. En dat is in ieder geval ook wat we al met de provincie besproken hebben, dat de strategische uitgangspunten die wij hier willen hanteren, dat dat ook een set wordt die de provincie in het provinciaal waterplan mee wil nemen. Nou, hier zijn we dan bij de eerste contour van het strategisch beleid. We hebben dit samengevat in een aantal hoofdpunten die staan op twee sheets, die ga ik nu met jullie doorlopen. Wij stellen als eerste dat om de klimaateffecten zoveel mogelijk te mitigeren, een transitie van het watersysteem nodig is en dat is dus meer dan het automatiseren van stuwen. Dat zal bijvoorbeeld op langere termijn bijkomen dat wij de nodige weken zullen moeten verondiepen, dat wij bijvoorbeeld de natuurbeken echt volgens het concept van de beekdalbrede inrichting echt robuust moeten inrichten. Een tweede, de bodem zien wij als het beste reservoir voor waterconservering, hè? Je kunt ook denken aan het inrichten van buffergebieden of overloopgebieden. Maar het allerbeste reservoir is toch echt de bodem, dus daar zullen we ons vooral ook op willen richten. Hogere grondwaterstanden zijn nodig voor de borging van de waterbeschikbaarheid in de toekomst. We hebben daarbij vooral ook gekeken naar de Kamer, private en modem sturend die ook spreekt van hogere grondwaterstanden. Die noemt een range van 10 tot 50 cm. Nou, dat hebben we in ieder geval ook als richting meegenomen in het convenant. Daar zal ook Jos, mijn collega, zometeen bij het tweede onderwerp verder op ingaan. Een consequentie van de eerdere keuzes die we net gehad hebben, is wel dat we niet alle gebruiksmogelijkheden in de toekomst kunnen faciliteren. Als je hogere pijlen gaat hanteren, dan zullen de allerlaagste delen langs de beken te nat worden voor het huidige gebruik. Dat is een consequentie, maar die consequenties zul je wel moeten nemen. Een andere hele belangrijke, die ik ook al eerder heb aangegeven, is dat we echt beter inzicht willen hebben in de onttrokken en beschikbare hoeveelheden water, eigenlijk naar real-time en veel meer ook gebundeld op stroomgebiedsniveau. Dan het tweede deel. Dat is ook in lijn met datgene wat we in het convenant nu verder uitwerken. Alle functies zullen moeten minderen op de watervraag en de watervraag is dan eigenlijk de resultante van hoeveel water pompen we op en hoeveel water kunnen we met elkaar sparen of opslaan in de bodem? Maar we zullen er met zijn allen op moeten sturen dat die totale watervraag naar beneden gaat. Bij extreme droogte zullen we een verdeelkader moeten hebben dat voorziet in een eerlijke verdeling van het schaarse grond- en oppervlaktewater. Nou, voor oppervlaktewater is er een verdringingsreeks, voor grondwater is er die tot nu toe nog niet, maar dat is wel één van de dingen waar we aan denken waar we ook over in gesprek zijn met de provincie. Van hoe komen we samen tot een verdeelkader dat bij ernstige schaarste we dat water, ook het grondwater, eerlijk met elkaar verdelen. Dan als richting, we zouden ons willen richten op de ontwikkeling van een robuuster systeem, waarbij we eigenlijk ook de boven- en ondergrens zouden willen vaststellen of dat we daar in ieder geval een gedeeld beeld over hebben. Als het gaat over droogte, dan denken we nu aan wat heet een T is 20. Dat wordt ook onderzocht in het kader van het Deltaprogramma. Dat je zegt, het systeem is zo robuust dat het een droogtesituatie die gemiddeld één keer in de 20 jaar optreedt, dat het die prima moet kunnen handelen. Wordt het nog droger? Nou ja, dan is een systeem daar niet op berekend. Maar wat ik eerder al aangaf, ons beeld is dat er geen watersysteem te maken is wat de meest extreme situaties altijd aankan. Aan de andere kant van het spectrum krijgen we natuurlijk wateroverlast en daar zeggen we, we blijven gewoon hanteren die huidige normering T is 25 voor T is 100 voor wateroverlast en de bandbreedte daartussen. Dat moet eigenlijk de flexibiliteit zijn die het systeem moet kunnen opvangen. En als laatste, dat is een resultante, dat zien we natuurlijk ook al bij de hoogwaterbescherming. We zullen moeten accepteren dat we bij de meest extreme klimaatomstandigheden toch restschade kan optreden. Maar goed, ook daar geldt: als je dat met elkaar weet, dan ja, is het ook een afweging voor de gebruikers van het beeksysteem en de gronden daar omheen welk risico zij nemen, bijvoorbeeld met betrekking tot de teeltkeuze die zij hanteren.

Één kortere, verhelderende vraag als het mag: zijn dit strategische beleidsuitgangspunten van het waterschap of van de werkgroep Waterschap en Provincies Samen?

Tot nu toe van het waterschap. We zijn over deze set met de provincie in gesprek. En tot nu toe zien wij wel dat in grote lijnen er wel overeenstemming is dat. Ook zij dit als uitgangspunten willen hanteren, maar ook goed ook. Uiteindelijk zal ook daar een bestuurlijke keuze in gemaakt worden of ze daadwerkelijk deze set overnemen. Maar ik was blij met hun uitspraak van nou, dan moeten wij eigenlijk ook proberen diezelfde set ook in het provinciaal waterplan op te nemen dus. Dat geeft mij wel vertrouwen dat we ja echt ook meer samen deze draad oppakken. Dan kom ik eigenlijk bij het onderdeel reflectie op deze uitgangspunten. De vraag die we aan het AB hebben is, kunt u commitment afgeven op de verdere uitwerking van de contour die zojuist gepresenteerd is? En welke aandachtspunten zou u vanuit uw fractie mee willen geven voor de vervolguitwerking? Nou, daar hebben we in ieder geval alle vragen gehad van, kan het traject worden versneld, maar er zullen vast meer vragen en ideeën zijn.

Ik ga het even kanaliseren, want we hadden twee vragen stellen als die hadden we beloofd, die zouden we eerst beantwoorden. Dat is de vraag van mevrouw Hesen-Slots. Met betrekking tot de vraag of wij ook onttrekkingen uit het stedelijk gebied meenemen, als ik het goed begrepen heb. Dat je daar kort even op wil reageren en daarna de vraag van de heer Broekema met betrekking tot het meten van onttrekkingen en het inzicht wat we daarover hebben.

Als we kijken naar het stedelijk gebied, dan zullen daar op een aantal plekken onttrekkingen zitten die bij ons vergund zijn, hè? Dan heb je het bijvoorbeeld misschien over een bierbrouwerij die water inneemt uit een beetje in de stedelijke omgeving. Maar er zijn natuurlijk heel veel kleine particuliere onttrekkingen. Daar is tot nu toe niks voor geregeld. Dat is ook één van de onderwerpen waar we nadrukkelijk met de provincie naar kijken. Ons eerste beeld is wel van nou, je kunt er van alles voor optuigen. Brabant heeft daar een meldingsplicht voor ingevoerd, maar wat ga je er dan vervolgens mee doen? Ga je ook bij al die duizenden particuliere onttrekkingen daadwerkelijk kijken of de pomp aan of uit staat? Of zou je daar veel meer via bewustwordingscampagnes moeten werken? Maar dat is nu nog te vroeg om daarvan te zeggen van nou, we gaan dat ook meenemen in het vergunningstelsel, maar het is wel nadrukkelijk één van de onderwerpen dus waar we ook naar kijken. De vraag over de data?

Dat mag, maar dan wel graag met microfoon.

Ja, ik wilde daar graag even op reageren. Er zijn ook heel veel voetbalverenigingen en andere die ook binnen het stedelijk gebied zitten die ook veel water rondtrekken. Zouden jullie hier ook mee willen nemen? Want is dat bekend bij jullie?

Is bekend nee, want daar hebben we eigenlijk al sinds jaar en dag ook zeker tijdens droogte ook vragen over of dat die bijvoorbeeld voor besproeiing van velden water uit Beek X of Y mogen gebruiken.

Sorry, dat bedoel ik niet. Maar ik bedoel de voetbalvelden die ook beregend worden en andere insteken in het gebied die daar ook gebruik van maken. En de putten die daar bekend zijn, doen die ook opgaven van hoeveel kuub ze het hele jaar hebben gebruikt, net als een agrarisch bedrijf? Daar doel ik op.

Op, Ik denk ik. Ik ik

Tot nu toe is het zo dat als die onttrekking kleiner is dan 10 kuub per uur, is daar tot nu toe verder geen opgaveplicht van de hoeveelheden. Nou ja, dat zou best een punt kunnen zijn dat je zegt, nou willen we in de toekomst wel, maar dan moet je daar ook een systeem op inrichten en je moet je wel bij dat soort zaken afvragen van wat levert het je uiteindelijk op en wat is je inspanning die je moet doen in systemen? Capaciteit om eventueel zaken dan ook buiten te handhaven, want dat vind ik in ieder geval zelf een aandachtspunt bij de route die Brabant kiest. Meldingsplicht voor particuliere putten, maar als je vervolgens geen capaciteit hebt om daar buiten op te handhaven, ja, dan is het uiteindelijk nog een wassen neus.

Ik zou de discussie hieromtrent af willen ronden. We kunnen daar later nog het gesprek over doorvoeren. Mevrouw Heeze, ik ga even naar, want ik kijk ook even naar de tijd. En ik wil eigenlijk ook alle vragen stellen als aan bod laten komen, dus ik kijk naar de heer Broekema en de vraag die hij heeft gesteld.

Ook die probeer ik te beantwoorden, ja. Wij hebben modellen waar we allerlei dingen in kunnen stoppen. We hebben data met betrekking tot de hoeveelheid water die door de beker stroomt. We hebben dus van de bij ons vergunde onttrekkingen informatie over de hoeveelheden, zij het dan nog niet real time. Dus op die manier kun je wel een begin maken van een soort waterbalans. Maar die waterbalans kun je veel beter maken als je bijvoorbeeld, en dat zal dadelijk bij het convenant ook aan bod komen, als je ook afspraken maakt over de monitoring van bijvoorbeeld bekerstijlprojecten of uitvoering van andere typen maatregelen die we nog kunnen benoemen, die we ook in het kader van de convenant willen treffen.

En, we komen daar straks nog even kort op terug bij de thema's in de volgende presentatie. Misschien dat we hem daar dan ook nog verder mee kunnen nemen. Meneer Broekema.

Het gaat er ook vooral om. Anders worden onze vragen voorgelegd om ergens mee in te stemmen. Nou hoop ik niet dat we daar vanmiddag al op moeten antwoorden.

Vandaag is het alleen ophalend. Wij halen op en wij komen met een concept.

Laatste sheet, vragen daarbij even een vervolgvraag hierop wat net beantwoord is. Als de droogte voor boeren t 20 is en nat overlast voor boeren t 25, en voor de burgers is t 100, is dat zoals ik het moet begrijpen uit uw vorige sheet?

Ja.

OK.

Ik ga naar mevrouw Verheij-Péters, want die had als eerste de hand opgestoken, daarna de heer Melskens en daarna naar mevrouw Kaanen. Ik ga even de volgorde af. Ik heb het gezien, mevrouw Verheij-Péters, ja.

Dank u wel, voorzitter. Voorzitter, ik vroeg me af, u zei net dat de gebruiksmogelijkheden van sommige percelen zullen minder worden om nu het draagvlak te behouden onder de eigenaren. Ik vroeg me af.

Hoe gaat u dat met hen regelen? Gaat u bijvoorbeeld hen aanbieden om percelen te ruilen, of gaat u schadevergoeding geven? Hoe gaat u dat doen? Heeft u daarover nagedacht?

Daar zijn wij in ieder geval ook al met de provincie over in gesprek, maar daar zitten wel belangrijke keuzes uiteindelijk achter, hè? Ik zal een paar varianten schetsen, daar hebben we in ieder geval nu nog geen kant-en-klaar antwoord op en ook nog geen kant-en-klare keuze die we gaan voorleggen. Maar goed, je zou kunnen zeggen van nou, als percelen echt niet meer bruikbaar zijn, dan zouden we ruilgrond beschikbaar willen stellen of we gaan natte schade afkopen. Dat zijn vormen om in ieder geval te zorgen dat de achteruitgang van de gebruiksfunctie wordt gecompenseerd. Waterschap De Dommel kiest een andere route. Die zeggen: wij zijn er heel helder over. Het klimaat verandert en in de toekomst moeten er hogere grondwaterstanden zijn en wij geven nu al het signaal dat in 2030 of 2035 dit het nieuwe peil wordt. Daarmee creëer je voorzienbaarheid en geef je ondernemers in ieder geval ook een aantal jaren de mogelijkheid om bijvoorbeeld te werken aan een nieuw bouwplan of om zelf al op zoek te gaan naar andere gronden als zij toch bijvoorbeeld teelten van die wortelende gewassen moeten borgen.

Dat zit overigens ook in de presentatie. Dadelijk hè? Dus ik zou de discussie ook even willen opsparen tot dadelijk, want daar zit hij dan heel pregnant in. Meneer Melskens.

Fijn, dank u wel. Ik heb eigenlijk twee vragen naar aanleiding van de presentatie. We hadden het over het grondwater hooghouden. We zien al jaren dat dat in de Peel een groot probleem is. Dat ligt voor een gedeelte in Brabant. De vragen stemmen jullie dus ook af met Brabant over dit waterbeheer.

Het was de eerste.

Dat was het, Dat was het makkelijk.

Heel goed. De tweede vraag is misschien wat ingewikkelder. Er worden overal vergunningen voor het oppompen van grondwater gegeven voor allerlei productieprocessen, bijvoorbeeld Aviko in Lomm, die mag 450.000 kuub grondwater per jaar oppompen, maar die hebben geen eisen gesteld gekregen aan de schoonheid van het lozen. Dus met andere woorden, die worden niet gedwongen om het water te hergebruiken. Gaan we dat in de toekomst meenemen om dat te bevorderen?

Ook dit zijn bouwzaken die wij in de gesprekken met de provincie zeer nadrukkelijk meenemen, wat ook eigenlijk uit meerdere hoeken wordt genoemd. Ja.

Mevrouw Kane.

Ik heb twee vragen over vooruitkijken en de eerste vraag is onze ambitie, hoe die zich verhoudt tot het stikstofbeleid en of er op een of andere manier een afstemming tussen is? En ik heb een vraag over: haken we voldoende aan bij de vernieuwende inzichten met betrekking tot stedenbouw, omdat er eerder de vraag kwam met betrekking tot die voetbalvelden. Maar je kan van een voetbalveld ook een waterbuffer maken.

Nou, mooie vraag. De eerste kan ik niet volmondig ja op aangeven. Wij zijn met de provincie over allerlei zaken in gesprek. Ook over hoe kun je dit nu verderop in gebiedsprocessen uitwerken? En één van de vragen die zich dan voordoet is: ga je gebiedsprocessen verderop met name richten op deze wateropgave of zou je dan ook die combinatie willen maken met stikstofdoelen? Nou, als je dat kunt combineren, zou dat eigenlijk de voorkeur moeten hebben, maar dat is wel een puzzel die we dus samen met de provincie willen maken. Als antwoord op de eerste vraag, de tweede. Kunt u die nog even voor mij herhalen, want die was ik nu kwijt.

Ja, de vraag is eigenlijk op welke wijze onze ambitie aanhaakt en samenvalt met toekomstige stedenbouwontwikkelingen. En hoe kunnen we veel slimmer omgaan met onze steden?

Nou, wat ik daar in ieder geval over kan zeggen is: we hebben afgelopen jaar heel hard samen met de provincie en een hele hoop andere partijen gewerkt aan een onderlegger water en bodem. Dat is eigenlijk een kaartenatlas waarvoor verschillende thema's en ontwikkelingen worden geschetst en ook knelpunten worden geschetst. Het thema droogte is daar één van de onderwerpen die in die kaartenlegger zit, maar ook het thema energietransitie komt daar aan bod en ook woningbouw. Van daaruit kunnen we in ieder geval nu al veel sneller en beter zien welk type knelpunten gaan optreden op het moment dat je het hoofdaccent op de hoogte zou leggen of op woningbouw. Die atlas is in ieder geval ook al bedoeld om planvormingstrajecten beter te kunnen bedienen en te kunnen beïnvloeden, zodat je beter weet op welke plek het nou wel of niet verstandig is om te bouwen. En ik hoop en veronderstel ook dat het feit dat wij als waterschap veel eerder in dat soort planvormingstrajecten betrokken willen worden, ertoe gaat leiden dat we vaker slimme combinaties gaan maken. Inderdaad, bijvoorbeeld het voorbeeld dat u stelt: dat zijn ook al wel eerste voorbeelden van dat de stedelijke omgeving, bijvoorbeeld de parkeerplaats bij een hoosbui, ook tijdelijk een waterreservoir kan zijn. Maar dat dat soort slimme combinaties veel meer gemaakt kan worden.

Ik kijk even naar de tijd, want we hebben nog een tweede presentatie. Donderdag is de presentatie van de onderlegger water en bodem en dan zal die ook beschikbaar komen. Ik heb voor u nog twee vragenstellers, dat is mevrouw Hilders en de heer Lacroix en dan de heer Freij en dan zou ik het graag af willen ronden dat we naar het volgende onderwerp gaan, want daar zitten ook echt de thema's in waarvan we graag van jullie een richting op willen halen, mevrouw.

Hilders, ik heb twee vragen, dank u wel. Die onderliggende water en bodem. U zegt net dat hij morgen wordt gepresenteerd, maar ik heb hem nog nooit op de agenda van het algemeen bestuur gezien, dus misschien kunt u daar iets over zeggen. En verder zag ik dat de T25-norm wordt toegepast bij wateroverlast. Voor zover ik weet, proberen wij hier te voldoen aan de norm van één op 100 tenzij dat niet kan. Dus misschien kan daar op de een of andere manier ook rekening mee gehouden worden in hoe we dit gaan aanpakken.

Nou goed, de vraag met betrekking tot het is 25. Dat is onze basis, maar we proberen zoveel als aan zo hoog mogelijk te komen. Dat heb ik al vaker gezegd in deze Algemene Vergadering. Dat geldt ook zo en het streven is één op 100 en dat weet je ook en dat bereiken we ook op een aantal plekken dus. En de onderlegger, dat is ook een samenwerkingsverband. Waterschap provincie, we hebben een gezamenlijk opgesteld en hij is nog niet vrijgegeven. Hij gaat nog. Hij gaat morgen na vrijgave, zal ik maar zeggen, naar het AB en naar de Provinciale Staten. En dan komt hij ook bij u terecht. Ja, wat dat betreft ga ik ook even naar de heer Lacroix, meneer Lacroix.

Dankjewel. Vrouwenvers. Toch een paar opmerkingen. De eerste gaat over het nieuwe beleid. Het moet geen negatieve gevolgen hebben voor de waterkwaliteit, de ecologie en ook wateroverlast. Heb je in de inleiding gezegd? Ik mis dat in de economie. Ik wil toch benadrukken, en dat is één van mijn aandachtspunten voor het vervolg, waar u ecologie noemt, zou ik ook economie genoemd willen hebben, dus ook in de gevolgen, in de consequenties van deze maatregelen voor de economie. Ik weet dat we meer ecologen dan economen hier in huis hebben. Misschien ja, vele malen meer, maar ook de economie moet hierin de aandacht krijgen. Dan. Kijk, mensen vergeten snel. Eind 2022, 2023 tot aan het begin van 2024 hebben we te maken gehad met wateroverlast. Hoge waterpeilen ja, die we eigenlijk geschonken kregen door de hoeveelheid water. De hoeveelheid neerslag. Die gevolgen die dat toen gehad heeft binnen Limburg, worden die meegenomen in het nieuwe beleid? Want daar hebben we het voorbeeld kunnen zien van. Ja, klimaatverandering is niet alleen langere periodes van droogte, maar ook langere periodes van nattigheid en wateroverlast. Ik zou ook graag willen dat dat meegenomen wordt in de afwegingen. Dan één technische vraag. U stelt in het begin dat freatisch grondwater eigenlijk zit van ja, min 20, min 25 meter. En later zegt u in uw inleiding? Langere periodes van droogte hebben invloed op het grondwater, op het diepere grondwater. Hoe lang moet het droog zijn tot de invloed van droogte te merken is op min 20, op min 25? Daar was ik wel benieuwd naar.

Daar mag je even over nadenken. En dan ga ik intussen de vraag beantwoorden met betrekking tot economie en ook de volgende vraag die u daar heeft gesteld. Ik heb gezegd, we gaan een klankbordgroep in het leven roepen. Daar vragen wij een vertegenwoordiger van elke fractie. En als het gaat om de nadere uitwerking en duiding, dan gaan we hier mee aan de slag. En dan is ook dat een onderwerp wat daarvan besproken kan worden. Want dan denk ik echt dat dat iets is waar we het gesprek over gaan voeren. Ook waar het gaat om met name de tweede vraag die u stelt. Inmiddels heeft u antwoord op de vraag van de onttrekking wanneer er sprake is van groot gedroogde bij het diepe grondwater.

Nou, we zullen niet gauw meemaken dat er geen grondwater meer is, zeker niet in Noord- en Midden-Limburg op 25 of 30 meter diepte. Het moment waarop het kritisch wordt, moet je met name naar de aanleggende gebruiksfuncties kijken. Dat varieert heel erg van hoogteligging, intensiteit van bodemgebruik en grondsoort. Zit ik op een grondsoort met wat ondoordringbare lagen, dan blijft dat water misschien best in de bovenste 5 à 6 meter. Maar zit ik op hele droge zandgrond, dan treedt dat moment van droogte al veel eerder op. Dus dat is niet met een schaartje te knippen om het zo uit te leggen.

Drukken dan ga ik naar een lankje, dan ga ik naar de laatste vragen stellen, want ik wil echt changement doen. Uw 5 minuten pauze gunnen, zodat we echt met de volgende presentatie aan de slag kunnen waar ook de aandachtspunten zijn waarvan we graag willen dat u dat u ons meegeeft voor vandaag met betrekking tot een zestal mogelijke maatregelen, meneer Freij.

Ja, ik wilde even ingaan op de vragen die daar zijn gesteld, wel op persoonlijke titel, want het is natuurlijk niet besproken in de fractie of zo. Als ik kijk naar wat er nu ligt, dan wil ik in ieder geval mijn complimenten uitspreken voor een degelijk fundament. Wat er nu eindelijk tussen aanhalingstekens gelegd is. Eindelijk omdat we toch al een hele tijd bezig zijn, hè? Ik noemde november 22, toen hebben wij een motie willen indienen, dat was toen niet nodig. Die schets is meer in de zomer van 23 over gesproken in het voorjaar van 24 de thema. Nu zitten we in het najaar van enzovoort. Maar er ligt een goed verhaal nu en dat is een compliment waard, dus wat mij betreft commitment maar nogmaals, ik wil dat wel graag in de fractie bespreken en het aandachtspunt komt eigenlijk logisch voort uit hetgeen wat ik hiervoor zeg. En dat heeft ook te maken met de vraag die ik straks gesteld heb. Maar in vervolg daarop u zegt, we komen daarop terug. Ik zou graag willen weten wat er nodig is om voldoende medewerkers te mobiliseren. Intern om dit wel in deze kabinetsperiode in deze bestuursperiode af te ronden en dan ja, echt daar ook over praten en ik weet niet of we dat doen in het presidium of in een commissie of in die klankbordgroep. Maar er is mij wel wat aan gelegen en ook gezien de urgentie van het thema door u duidelijk genoeg aangegeven dat we het afronden in deze periode.

Ik heb uw vraag gehoord en ik begrijp wat u vraagt, en ik denk dat dat ook praktisch gezien het beste is om het voor tijdens deze bestuursperiode af te ronden. Ik denk dat we daar alle effort op in moeten zetten om dat voor elkaar te krijgen. In eerste instantie in de klankbordgroep die we gaan inzetten en waar we eigenlijk ook. Ik heb ook gezegd, op korte termijn graag een aantal keren sessies hebben om toch de pregnante zaken helder te krijgen. En hoe gaan we nu verder in echte maatregelen? En dat we dan ook kijken of we dat voor maart 2027 in ieder geval afgerond kunnen hebben voor zover mogelijk of het lukt, dan maak ik een voorbehoud, maar ik denk wel dat het streven erop gericht gaat worden, waarbij ik Wido heel erg dank voor zijn goede voorbereiding samen met Jos. We gaan even chargement doen. U heeft even 5 minuutjes tot zal ik zeggen 03.17u om een kopje koffie te nemen en ik zie u dan graag hier terug. Ik zou allen willen vragen om weer plaats te nemen, want we gaan weer beginnen.

Moet die deur open doen.

Het ziet. Dames en heren, wilt u uw plek weer innemen? En ook gaan plaatsnemen waar een microfoon is voor de AB-leden en de burgercommissieleden. Ik zie dat er nog druk aan de flyer gewerkt wordt.

En waarom dat ik toen werd, toen was het gewoon lastig met het verkeer en zo.